Ismail Kadare, romancieri dhe poeti shqiptar shkroi për atdheun e tij të izoluar ballkanik në hartën e letërsisë botërore, duke krijuar vepra shpesh të errëta, alegorike që kritikonin shtetin totalitar të vendit të tij vdiq të hënën në Tiranë, Shqipëri. Ai ishte 88 vjeç.
Vdekja e tij u konfirmua nga Bujar Hudhri, kreu i Shtëpisë Botuese Onufri, redaktori dhe botuesi i tij në Shqipëri, i cili tha se Kadare pësoi arrest kardiak në shtëpinë e tij dhe vdiq në një spital në Tiranë, kryeqyteti shqiptar.
Emri i tij u përmend disa herë për cmimin Nobel, por nuk iu dha.
Në kontrast me këtë vepër janë disa nga veprat e tij më të shkëlqyera, duke përfshirë “Pallati i ëndrrave” (1981), që sulmuan në mënyrë subversive diktaturën, duke anashkaluar censurën përmes alegorisë, satirës, mitit dhe legjendës.
Z. Kadare “është një interpretues suprem fiktiv i psikologjisë dhe fizionomisë së shtypjes,” shkroi Richard Eder në The Neë York Times në 2002.
Ismail Kadare lindi në 28 janar, 1936, në qytetin jugor të Shqipërisë, Gjirokastër. Babai i tij, Halit Kadare, ishte nëpunës civil; nëna e tij, Hatixhe Dobi, ishte shtëpiake nga një familje e pasur.
Kur komunistët e Hoxhës morën kontrollin e Shqipërisë në vitin 1944, Ismaili ishte 8 vjeç dhe tashmë po zhytej në letërsinë botërore. “Në moshën 11-vjeçare kisha lexuar Makbethin, që më kishte goditur si rrufe, dhe klasikët grekë, pas të cilave asgjë nuk kishte fuqi mbi shpirtin tim,” kujtoi ai në një intervistë të vitit 1998 me The Paris Revieë.
Megjithatë, si adoleshent, ai ishte i tërhequr nga komunizmi. “Kishte një anë idealiste në të,” tha ai. “Ju mendonit se ndoshta disa aspekte të komunizmit ishin të mira në teori, por mund të shihnit se praktika ishte e tmerrshme.”
Pas studimeve në Universitetin e Tiranës, në kryeqytetin shqiptar, Kadare u dërgua për studime pasuniversitare në Institutin Gorki për Letërsinë Botërore në Moskë, të cilin më vonë e përshkroi si “fabrikë për prodhimin e dogmave të shkollës socialist-realiste”.
Në vitin 1963, rreth dy vjet pas kthimit të tij nga Moska, në Shqipëri u botua “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”. Në roman, një gjeneral italian kthehet në malet e Shqipërisë 20 vjet pas Luftës së Dytë Botërore për të zbërthyer dhe riatdhesuar trupat e ushtarëve të tij; është një përrallë e Perëndimit të përparuar që hyn në një tokë të çuditshme, të sunduar nga një kod i lashtë gjakmarrjeje.
Pas rënies së komunizmit, zoti Kadare vazhdoi t’i vendoste romanet e tij mes dyshimit dhe terrorit të regjimit të Hoxhës. Megjithatë, disa portretizuan shqiptarët që jetonin në Evropën e shekullit të 21-të, por ende të përhumbur nga gjakmarrja, legjendat dhe mitet e kombit të tyre. Veprat e tij më të njohura përfshijnë “Kronikë në gur” (1971); “Ura me tre harqe” (1978); “Vajza e Agamemnonit” (1985); vazhdimi i tij, “Pasardhësi” (2003); dhe “Aksidenti” (2010).
“Të gjitha veprat e tij përcjellin një forcë,’ shkroi Charles McGrath në The Times në 2010. Z. Kadare është “me sa duket i paaftë për të shkruar një libër që dështon të jetë interesant”.
Në vitin 2005, pasi fitoi Çmimin Ndërkombëtar Booker, Z. Kadare tha: “I vetmi akt i mundshëm i rezistencës në një regjim klasik stalinist ishte të shkruante”./ New York Times
