Popullariteti i partive të së Majtës në mbarë botën është në nivelin më të ulët historik, sipas një sondazhi të gazetës britanike The Telegraph. Duke krahasuar të dhënat statistikore dhe rezultatet e zgjedhjeve në 73 vende të botës, ai arrin në përfundimin se fraksionet e krahut të majtë janë sot më të papëlqyeshëm se në çdo kohë që nga fundi i Luftës së Ftohtë (1947-1991). Analiza vjen pas një viti triumfesh elektorale për konservatorët në mbarë botën, me Donald Trump në presidencën amerikane.
Primatin e kanë partitë e afërta me të djathtën, pasi për to kanë votuar mbi 1.5 miliardë njerëz në mbi 70 vende deri në vitin 2024, më të regjistruarit në një vit të vetëm. Partitë e krahut të majtë pësuan një përqindje rekord të ulët mesatare votash prej vetëm 45.4% në zgjedhjet e fundit të secilës Republikë, sipas analizës së Telegraph për zgjedhjet në 73 vende demokratike.
Në Evropën Perëndimore dhe SHBA, partitë e krahut të majtë siguruan vetëm 42.3% të votave, ndërsa e djathta fitoi 55.7%, duke arritur diferencën më të madhe në përqindjen e votave që nga viti 1990. Ndërkohë, e djathta ekstreme arriti një përqindje rekord votash prej 14.7%, falë performancës… alarmante të mirë në zgjedhjet nga Franca në Panama.
Rënia e së majtës mund të regjistrohet edhe në Amerikën Latine, një bastion i socializmit pas viteve të diktaturave të dhunshme, fashiste. Në fakt, pas inaugurimit të Donald Trump këtë muaj në horizontin politik shfaqen disfata të reja për të Majtën në Kanada, Australi dhe Gjermani, ekonomia më e madhe e BE-së.
Çfarë thonë analistët
“Tendenca (e së djathtës) është në rritje. Nuk ka asnjë arsye të vërtetë për të pritur që ajo të ndalet së shpejti”, tha për Telegrafin profesor Matthijs Rooduijn, një analist politik nga Universiteti i Amsterdamit. Jeremy Cliffe, drejtor editorial dhe bashkëpunëtor i lartë i politikës në institutin e mendimit të Këshillit Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, tha se zhvendosja globale drejt së djathtës është rezultat i tre tendencave të ndërlidhura: “Rënia e punës së organizuar e nxitur nga globalizimi, forcimi i politikave të identitetit ( d.m.th fenomeni i “politikës së identitetit”) i cili shfrytëzohet më me sukses nga e djathta sesa nga e majta dhe tendenca e përgjithshme e së majtës të forcave që fragmentohen sesa bashkohen”.
Në SHBA, Trump fitoi votën popullore në zgjedhjet e nëntorit të kaluar, duke marrë 77,000,000 vota ndaj 75,000,000 votave të demokrates Kamala Harris. Në Kanada, sondazhet tregojnë se Pierre Poillievre, një politikan populist me nofkën “Trump i Kanadasë”, është favoriti për të zëvendësuar Justin Trudeau si kryeministër. Në Australi, konservatorët kanë kaluar përpara qeverisë laburiste në sondazhet e opinionit përpara zgjedhjeve që do të mbahen në vitin 2025.
Imazhi në Evropë
Në të njëjtën kohë, partitë e djathta në Europë “hapën” një diferencë thuajse historike nga kundërshtarët e tyre të majtë, që arrinte afër 14%, në garat më të fundit elektorale në Kontinentin e Vjetër. Fitorja gjithëpërfshirëse e Laburistëve në Britaninë e Madhe ishte i vetmi… ngushëllim për të majtën në një dështim 12 muajsh. Përsëri, megjithatë, buzëqeshjet nuk pritet të zgjasin shumë, pasi sondazhi i parë i YouGov/Times për synimet e votimit pas zgjedhjeve të përgjithshme të 2024 tregon një garë kokë e kokë midis Laburistëve (26%) dhe Reformës në Mbretërinë e Bashkuar (25%). Partia Konservatore është në vendin e tretë me 22%.
Në Evropën Perëndimore, e djathta ekstreme bëri … një përparim, duke shënuar një përqindje mesatare rekord votash prej 16.9% në Francë, Austri, Gjermani dhe gjetkë. Votuesit në të gjithë BE-në u dhanë fitore partive të qendrës së djathtë në zgjedhjet evropiane të qershorit të kaluar, por Alternativa për Gjermaninë (AfD), Alarm Kombëtar i Francës dhe Partia e Lirisë së Austrisë gjithashtu bënë fitime të mëdha.
Në Francë, vendimi i Emmanuel Macron për të thirrur zgjedhje të parakohshme pasi Fronti Kombëtar i Marine Le Pen fitoi zgjedhjet evropiane të vendit, ka hedhur në rrëmujë politikën franceze dhe e ka bërë vetë Macron të pafuqishëm. Fronti Kombëtar u pengua të merrte pushtetin falë koalicionit të të gjitha partive të majta. Por partia e Le Pen është më e madhja në parlamentin francez dhe rrëzoi qeverinë e pakicës së Barnier në vetëm tre muaj.
Në Austri, Partia e Lirisë së ekstremit të djathtë pro-Putin fitoi zgjedhjet parlamentare për herë të parë dhe tani pritet të formojë një qeveri koalicioni. Në Gjermani, CDU konservatore pritet të fitojë zgjedhjet parlamentare të shkurtit të ardhshëm. AfD e ekstremit të djathtë është në vend të dytë, përpara Partisë Social Demokratike jopopullore të krahut të majtë të Olaf Solz. Vitin e kaluar, AfD fitoi zgjedhjet shtetërore, partia e parë e ekstremit të djathtë që e bën këtë në Gjermani që nga Lufta e Dytë Botërore dhe rënia e partisë naziste të Gjermanisë.
2024 ishte viti më i keq për partitë e majta në Evropën Qendrore dhe Lindore që nga rënia e Perdes së Hekurt. Qendra e djathtë fitoi në Kroaci dhe Bullgari. E djathta ekstreme fitoi zgjedhjet tashmë të anuluara pjesërisht në Rumani. Në Republikën Çeke, Andrej Babic, një biznesmen populist i së djathtës ekstreme dhe imitues i Trump, pritet të fitojë zgjedhjet e këtij viti, duke kryesuar me të paktën 14 pikë në sondazhet e fundit. Ekspertët thonë se suksesi i së djathtës populiste është për shkak të forcimit të qëndrimeve ndaj emigracionit në Evropë. Në të njëjtën kohë, politikanët e ekstremit të djathtë po fitojnë më shumë akses dhe mesazhet e tyre po arrijnë një ndikim më të madh në shoqëri përmes mediave sociale – një mundësi që nuk e kishin në të kaluarën.
Fortesat historike po “shemben” në Amerikën Latine
Në të njëjtën kohë, përqafimi mbytës i skenës politike të Amerikës Latine nga e majta që nga fundi i viteve 2000 është dobësuar, pas fitoreve të liderëve si Argjentinasi Javier Millay. Pas zgjedhjeve të vitit 2024, përqindja e votave të së Majtës ishte 51.6% – më e ulëta që ka qenë në mbi 30 vjet. Në të njëjtën kohë, vota mesatare e së djathtës ka mbetur në 40% që nga viti 2018. Në vitin 2023, Paraguai zgjodhi konservatorin Santiago Peña dhe Ekuadori zgjodhi kandidatin e qendrës së djathtë Daniel Noboa. Në të njëjtin vit, Millay eksentrik u bë president i Argjentinës me premtime për shkurtime në sektorin publik. Ai do të përballet me zgjedhjet afatmesme në vitin 2025, por deri më tani partia e tij po ecën mirë në sondazhe.
Sipas Dr Christopher Sabatini, hulumtues i lartë në Amerikën Latine, SHBA dhe programin e Amerikës në Chatham House, partitë e krahut të majtë kanë parë rënie të përqindjes së votave të tyre si rezultat i paaftësisë së qeverisë, premtimeve të tepërta dhe korrupsionit. “Gjatë dy dekadave të fundit, shqetësimet e votuesve për krimin dhe dhunën janë rritur… Kjo është një fushë ku e majta nuk ka arritur të prodhojë shumë rezultat ose një përgjigje të qëndrueshme,” tha ai për Telegrafin.
Jair Bolsonaro -humbi zgjedhjet e vitit 2022, por partia e tij mbetet më e madhja në Parlamentin brazilian. Dhe analistët vlerësojnë se ardhja e Trump në pushtet në SHBA do të favorizojë edhe “mini Trumpët” në vendet e Amerikës Latine.
Çfarë vlen në Azi dhe Australi
Në Azi dhe Australi, e djathta ruajti dominimin e saj në politikë me 55.6% të votave, mesatarja më e lartë që nga viti 2017. Jacinda Ardern, kryeministrja e majtë e Zelandës së Re, dha dorëheqjen në vitin 2023 dhe u zëvendësua nga Christopher Luxon, udhëheqës të Partisë Kombëtare të qendrës së djathtë. Në Australi, koalicioni i krahut të djathtë të Partisë Liberale-Nacionale ka marrë kryesimin në sondazhet e opinionit përpara zgjedhjeve më vonë këtë vit.
Vitin e kaluar, Partia Liberal Demokratike e krahut të djathtë të Japonisë humbi shumicën e saj, por rritja e partive më të reja, më të vogla të ekstremit të djathtë ndihmoi në rritjen e përqindjes së votave të krahut të djathtë të vendit në 63.87 përqind. Në Indi, demokracia më e madhe në botë, Narendra Modi dhe Partia Bharatiya Janata (BJP) u zgjodhën për një mandat të tretë në qershor 2024. Megjithatë, koalicioni i qendrës së opozitës dhe i qendrës së majtë të Kongresit Kombëtar Indian pa përqindjen e votave në rritje.
Historikisht… e mbetur poshtë në Afrikë dhe Lindjen e Mesme
Në tetë demokracitë afrikane dhe të Lindjes së Mesme, përqindja e votave të së Majtës ra në një rekord të ulët prej 54.2% në 2024. Për shumicën e 30 viteve të fundit, pjesa mesatare e partive të krahut të majtë ka qenë gjithmonë mbi 60%, por kjo ka rënë, pas një periudhe të gjatë skandalesh të keqmenaxhimit financiar.
Në Afrikën e Jugut, ekonomia më e madhe e kontinentit, Kongresi Kombëtar Afrikan i qendrës së majtë nuk arriti të fitojë shumicën parlamentare që mbajti që nga zgjedhjet e para pas aparteidit në 1994.
Partia e djathtë Likud e Benjamin Netanyahut ka qenë në pushtet në Izrael që nga viti 2020. Zgjedhjet e ardhshme nuk do të mbahen më herët se 2027, por Likud, i cili është në koalicioni me katër parti të ekstremit të djathtë, është ende përpara në sondazhe, pavarësisht trajtimit të Gazës nga Netanyahu dhe krizës së pengjeve pas sulmit terrorist të 7 tetorit 2023 nga Hamasi.
Me përjashtim të Britanisë
Përkundër gjithë kësaj, fitorja gjithëpërfshirëse e Laburistëve në Britaninë e Madhe ishte një nga triumfet e pakta të së Majtës në vitin 2024 – dhe ky… fenomen, megjithatë, është mjaft i shpejtë. Sondazhi i parë i YouGov/Times që nga zgjedhjet e përgjithshme tregon një garë të ngushtë midis Laburistëve dhe Reformës në Mbretërinë e Bashkuar, me 26% deri në 25%. Partia Konservatore është shumë afër, në vendin e tretë, duke marrë 22%.
Të gjitha sa më sipër tregojnë qartë se e majta do të duhet të rishikojë politikat e saj në mbarë botën dhe të kërkojë partneritete – në kundërshtim, ndoshta, me logjikat përçarëse që mbizotërojnë në ADN-në e saj. Një ndryshim fytyrash shihet gjithashtu si imperativ, duke synuar të frymëzojë votuesit e rinj. Ndryshe, viti 2025 mund të jetë edhe më i keq për partitë e majta në mbarë botën dhe i “zbehtë” edhe përballë të zymtëve, për ta, 2024…
