Dy vitet e fundit kanë qenë shumë të vështira për shumë sektorë globalisht, jo më pak për njerëzit që punojnë me kulturën.
Kemi parë mbylljen e institucioneve kulturore, humbjen e punës së artistëve dhe punonjësve të kulturës dhe në disa raste artistëve të privuar nga të drejtat e tyre sociale dhe ekonomike.
Sipas një raporti të fundit të UNESCO, barazia gjinore po njihet gjithnjë e më shumë si prioritet për industritë kulturore dhe krijuese. Në të njëjtën kohë, shumë sfida mbeten aktuale. Por, në raport citohet qartazi rasti i Shqipërisë, për iniciativën që ka marrë në këtë kontekst.
Ministria Shqiptare e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë dhe Ministria e Financave, në bashkëpunim me Zyrën e UN Women në Shqipëri, kanë marrë iniciativën për të integruar parimet e buxhetimit gjinor në proceset e programimit buxhetor vjetor dhe afatmesëm. Qëllimi është eliminimi i pabarazive gjinore në fusha të ndryshme, përfshirë këtu edhe kulturën. Ministria e Kulturës është një nga 24 institucionet publike që përfitojnë nga nisma.
Një tendencë shqetësuese e treguar në raport është se sulmet ndaj lirisë së shprehjes artistike vazhduan të rriten në vitin 2020. Nga ana tjetër, ne mund të shohim se mbrojtja e punës është përmirësuar në shumë pjesë të botës, për shembull, përmes sigurimit të mirëqenies sociale për artistët.
Raporti bën thirrje që të rriten investimet publike në kulturë, si në nivel kombëtar ashtu edhe në atë global.
Sipas nenit 16 të Konventës, vendet e zhvilluara marrin përsipër të zbatojnë masa të trajtimit preferencial për të lehtësuar aksesin e mallrave dhe shërbimeve kulturore nga vendet në zhvillim në tregjet e tyre. Me fjalë të tjera, këto masa supozohen të jenë jo reciproke dhe objektivi kryesor i tyre është përfitimi i vendeve në zhvillim.
Ato mund të marrin formën e programeve të ngritjes së kapaciteteve për artistë ose sipërmarrës kulturorë, ose ndihmë financiare ose asistencë teknike për organet qeveritare nga vendet në zhvillim. Midis 74 vendeve të konsideruara për këtë analizë, vetëm 20 vende në zhvillim thanë se përfitonin nga trajtimi preferencial.
Duke parë më tej shembujt e dhënë, vendet kryesisht raportuan marrëveshje të përgjithshme tregtare dhe jo masa specifike të trajtimit preferencial që zbatohen vetëm për produktet kulturore. Masat e trajtimit preferencial që përfitojnë vetëm vendet në zhvillim nuk janë të zakonshme. Vetëm katër vende të zhvilluara treguan se u dhanë trajtim preferencial vendeve në zhvillim.
Projektet e përshkruara përfshijnë Fondin Botëror të Kinemasë së Festivalit Ndërkombëtar të Filmit në Berlin (Berlinale), i cili synon të forcojë industrinë e filmit me dhe nga Afrika dhe shumë rajone të tjera në zhvillim të botës.
‘Reformimi i politikave kulturore për kreativitet’, duke trajtuar kulturën si një e mirë publike globale, është raporti më i fundit i lancuar nga Unesco, i cili priret të vendosë në dukje tendencat e reja në politikat kulturore në nivel global dhe sugjerojnë rekomandime për të nxitur ekosistemet kulturore dhe krijuese. Në të njëjtën kohë, ai monitoron veprimet e shtetit për të mbrojtur dhe promovuar diversitetin e shprehjeve kulturore dhe është i vetmi raport global që ofron një pasqyrë të zhvillimit kulturor në mbarë botën.
Roli i rëndësishëm që luan kultura në shoqëri, vlera e brendshme e kulturës dhe rëndësia e një shumëllojshmërie të shprehjeve kulturore nuk mund të nënvlerësohen, veçanërisht jo kur shërohen nga pandemia. Ky raport përfshin të dhëna nga ajo që kemi përjetuar gjatë pandemisë.
Barazia gjinore, liria e shprehjes dhe liria artistike janë dimensionet kryesore në promovimin e të drejtave të njeriut dhe mbrojtjen e lirive themelore. Barazia krijon kreativitet dhe kreativiteti është themeli i një kulture të lulëzuar. Raporti thekson se kultura është çelësi për arritjen e objektivave të zhvillimit të qëndrueshëm të përcaktuara në Axhendën 2030. / Monitor
