Në njëmbëdhjetë ditë Bashar al-Assad ra. Pothuajse 14 vjet pas shpërthimit të kryengritjes në Siri, për të cilën shumë menduan se kishte vdekur, koha është përshpejtuar ndjeshëm. Dhe harta e Lindjes së Mesme mund të rivizatohet nga e para.
Rënia pasoi dy ngjarje të tjera kataklizmike që çuan në atë që disa analistë thonë se ishte kolapsi i kampit ngjitur me Iranin.
A do të përfundojë lufta civile në Siri?
E para ishte prerja e kokës nga Izraeli e stafit ushtarak të lëvizjes libaneze Hezbollah. E dyta është vrasja në Iran e liderit të lëvizjes islamike palestineze Hamas, Ismail Haniya, që i atribuohet gjithashtu Izraelit. Këta ishin dy aleatët kryesorë të presidentit të rrëzuar sirian.
Përparimi i rrufeshëm i islamistëve radikalë të Hayat Tahrir al-Sham (HTS, ish krahu sirian i Al-Kaedës, i cili siguron se ka ndërprerë të gjitha lidhjet me të) dhe organizatave rebele pranë Turqisë ka pushtuar botën. Vetë sirianë, vende mike dhe armiqësore, ekspertë, gazetarë – askush nuk po e shikonte Damaskun, fokusi i vëmendjes ishte në Rripin e Gazës dhe Libanin për më shumë se një vit.
Presidenti Assad dukej i palëkundur, por fuqia goditëse e aleatëve të tij kryesorë, Iranit, Rusisë dhe Hezbollahut, dukej se po binte, nëse jo në rënie. Ata madje filluan të normalizojnë marrëdhëniet me vendet e tjera arabe. E gjithë kjo u shpërnda në pak se 24 orë. Djali i tij, Bashar, u arratis.
Pas sulmit të paprecedentë të Hamasit kundër sektorëve jugorë të Izraelit më 7 tetor 2023, Irani dhe “boshti i rezistencës” janë përfshirë në një luftë që, thonë analistët, ka ekspozuar dobësitë e Republikës Islamike.
Mohammed al-Golani: Kush është lideri rebel që përmbysi Asadin?
Hezbollahu pësoi goditje të rënda në luftën kundër Izraelit: udhëheqja e tij u shkatërrua. Mbi të gjitha, ajo humbi liderin e saj ikonë Hassan Nasrallah. Rrugët e furnizimit të saj me armë dhe para nga Teherani, të futura nga Izraeli në tokën iraniane, tani kërcënohen nga sundimtarët e rinj në Damask – të cilët sigurisht nuk e kanë harruar rolin e tij kyç në shtypjen e rebelimit.
Fuqitë e tjera pranë Republikës Islamike, Jemeni dhe Irani, pengje të rëndësishme për ngacmimin e aleatëve të SHBA-së ose fuqive rajonale sunite, ruajnë potencialin e tyre për të qenë një shqetësim – por nuk mendohet se do të jenë ndonjëherë në gjendje të përmbysin status quo-në.
Për Andreas Krieg nga King’s College në Londër, “boshti i rezistencës po humbet dimensionin e tij ndërkombëtar dhe thellësinë e tij strategjike rajonale”. Sa i përket Rusisë, ajo mbetet e mbyllur në luftën me Ukrainën dhe së shpejti rrezikon të pësojë një humbje të madhe: atë të bazës së saj më të madhe detare në Lindjen e Mesme, në Tartus, në bregdetin sirian në Mesdhe.
Nga ana tjetër, Turqia, protektorati i organizatave rebele që morën pjesë në sulm, është “fituesi i madh”, beson ai. Megjithatë, ajo mund të “kanë ndikim”, por jo “kontroll”, thekson ai.
Aq më tepër që Lindja e Mesme po përballet me rrezikun e “luftës kudo” me perspektivën e “kthimit të Donald Trump”, shton Aaron Lund nga qendra kërkimore Century International.
Pas “rënies së regjimit të Asadit, lindin pikëpyetje për zëvendësimin e tij” dhe se sa kohë “do të duhet” që të formohet një situatë e re. “Ne do të shohim të gjitha llojet e pasojave rajonale,” paralajmëroi ai.
Në Siri, që nga viti 2011, influenca është matur shpesh në dollarë petrodollarë, të shpërndarë midis fraksioneve të ndryshme kundër regjimit.
Derisa vendet e Gjirit – madje edhe Emiratet e Bashkuara Arabe – u detyruan nga rrethanat të bisedojnë përsëri me dikur paria Assad, një aleat i deleve të tyre të zeza, Irani.
A do të jetë Siria Libia e ardhshme? Një surprizë apo një zhvillim i planifikuar mirë?
Tani, ata janë përballur me diçka edhe më të keqe: “ata që ishin në panik për Vëllazërinë Myslimane e shohin Vëllazërinë Myslimane në Damask me një të mijëtën forcë, shumë më militante dhe armiqësore ndaj tyre”, sipas Lund.
Ndërkohë, Izraeli, ashtu si vendet e tjera të rajonit, është në pritje të një karte që, kur do të ndahet sërish në janar, mund të ndryshojë tërësisht lojën .
Nga Rabati në Riad, duke kaluar nëpër Teheran dhe Khartoum, udhëheqësit dhe kundërshtarët e tyre shpresojnë të sigurojnë favore nga Donald Trump, i njohur për diplomacinë e tij tregtare.
Ai ka thënë tashmë, me atirostominë e tij karakteristike, se “bordelloja” e Sirisë nuk ishte “beteja” e Uashingtonit.
Në çdo rast, republikani do të gjejë para tij një tjetër Lindje të Mesme.
Krieg flet për “fundin e mitit të stabilitetit të regjimeve autoritare” dhe një “paralajmërim për Haftarët, Sisit dhe dijetarët e kësaj bote”.
Ai i referohet respektivisht udhëheqësit civilo-ushtarak të Libisë, Khalifa Haftar, presidentit të Egjiptit, Abdel Fattah al-Sisi dhe presidentit të Tunizisë, Kais Saget.
Në vitin 2011, gjatë të ashtuquajturës Pranverë Arabe, regjimet autoritare që kishin sunduar për dekada u përmbysën në të tre këto vende.
