Jimmy Carter, fermeri i kikirikëve nga Georgia që u bë presidenti i 39-të i Shteteve të Bashkuara, ishte i njohur për stilin e tij të jetesës pa luks, fokusimin e hershëm në ndryshimet klimaterike dhe shqetësimet për ndarjet në rritje në vend.
Gjatë mandatit të tij të vetëm në Shtëpinë e Bardhë, nga 1977 deri në 1981 — pothuajse një e treta e të cilit u errësua nga kriza e pengjeve në Iran, që zgjati 444 ditë — ai, si një veteran i Marinës, ndërmori një marrëveshje paqeje historike midis Egjiptit dhe Izraelit dhe nisi energjinë e rinovueshme si një alternativë më të lirë ndaj naftës së huaj.
Ai ishte presidenti i parë demokrat që nga viti 1888 që nuk e fitoi rizgjedhjen. Si presidenti më i moshuar që ka jetuar më shumë nga të gjithë ish-presidentët e Shteteve të Bashkuara, ai kaloi dekada duke punuar për të përparuar paqen dhe humanizmin, përpjekje për të cilat u shpall fitues i Çmimit Nobel për Paqen.
Ja disa fakte që mund t’ju befasojnë rreth Carter, i cili vdiq të dielën në moshën 100 vjeçare në shtëpinë e tij në Plains, Georgia.
Jimmy Carter ishte presidenti i parë i ardhshëm i lindur në një spital
James Earl Carter Jr. u lind më 1 tetor 1924, në një spital me 60 shtretër në Plains — duke u bërë presidenti i parë i ardhshëm që lind në një mjedis të tillë.
Një lindje në spital mund të duket e pazakontë sot, por në fillim të shekullit të 20-të, pothuajse të gjitha lindjet bëheshin ende në shtëpi, duke përfshirë shumicën në kohën e lindjes së Carter. Nëna e tij, Lillian, ishte një infermiere e regjistruar në njësinë ku ai u lind dhe babai i tij, James Earl, ishte një fermer. Katër vjet më vonë, familja u zhvendos nga Plains në një fermë aty pranë – ku babai i tij kultivonte misër, pambuk, kikirikë dhe kallam sheqeri.
Ai ishte presidenti i parë që u inaugurua me një pseudonim
Kur Carter u betua në detyrë në vitin 1977 mbi një Bibël familjare mbajtur nga gruaja e tij, Rosalynn Carter, ai e dha betimin presidencial duke përdorur emrin “Jimmy” në vend të “James”, emri i tij i vërtetë, të cilin ai e përdorte rrallë.
Bill Clinton dhe Joe Biden, të cilët gjithashtu përdorën emrat e tyre të shkurtra në Shtëpinë e Bardhë, vendosën të betoheshin duke përdorur emrat e plotë gjatë inaugurimeve të tyre. Pas betimit të Carter, organizatorët e ceremonisë së inaugurimit të tij lëshuan një balonë të madhe në formë kikiriku në një paradë për të nderuar rrënjët e tij.
Jimmy dhe Rosalynn Carter ishin të martuar më gjatë se çdo çift tjetër presidencial
Ata ishin të martuar për 77 vjet. Një ditë pasi Jimmy e çoi Rosalynn në një takim në kinema – në vitin 1945 – ai i tha nënës së tij se e dinte se donte të martohej me Rosalynn. Një vit më vonë, kur ai ishte 21 vjeç dhe ajo 18, ata u martuan.
“Me kalimin e viteve, ne u bëmë jo vetëm miq dhe të dashuruar, por edhe partnerë”, tha Rosalynn afër shtatë dekada më vonë, në festimin e 90-vjetorit të Jimmy-t.
“Ai gjithmonë ka menduar se unë mund të bëja gjithçka”.
Dyshja ishin njohur me njëri-tjetrin gjatë gjithë jetës së Rosalynn-it; ajo jetonte rrugës në qytetin e tyre të lindjes, Plains dhe ishte një shok i shpeshtë i lojës me Ruth Carter, motrën e vogël të Jimmy-t.
Pas largimit nga Shtëpia e Bardhë, çifti u kthye me kohë të plotë në shtëpinë ku jetonin përpara se ai të hynte në politikë, një fermer me dy dhoma gjumi që vlerësohet më pak se automjetet e blinduara të Shërbimit Sekret të parkuara jashtë.
Ai instaloi panele diellore për ngrohjen e ujit në çatinë e krahut perëndimor të Shtëpisë së Bardhë
Në vitin 1979, Carter zbuloi panele diellore në majë të Shtëpisë së Bardhë, si pjesë e planit të tij ambicioz për të reduktuar importet e shtrenjta të naftës duke nxitur përdorimin e energjisë së qëndrueshme në SHBA.
“Shfrytëzimi i fuqisë së diellit për të pasuruar jetën tonë ndërsa largohemi nga varësia jonë gjymtuese nga nafta e huaj”, tha ai në atë kohë, është “një nga aventurat më të mëdha dhe më emocionuese të ndërmarra ndonjëherë nga populli amerikan”.
Panelet u hoqën nga administrata Reagan në 1986 gjatë riparimeve të Shtëpisë së Bardhë. Carter kishte ambicie të mëdha për energjinë diellore – e cila shpresonte që deri në vitin 2000 të përbënte 20 për qind të nevojave të SHBA-së për energji, një objektiv që nuk u arrit.
Peanut One vendosi standardin teknologjik për avionët e fushatës
“Peanut One,” i njohur gjithashtu si avioni i fushatës së Carter të vitit 1976, shërbeu si selia e fushatës për sezonin e tij të primareve demokratike kur kandidati ishte në lëvizje. Pajisjet e tij të specializuara kompjuterike — të dizajnuara për të mbajtur fushatën në funksionim nga 30,000 këmbë — tërhoqën admirim nga gazetarët politikë, përfshirë David S. Broder të The Washington Post.
“I lidhur me një sistem kompleks që ishte në kontakt me orarin, mediat dhe stafin organizativ në selinë e Atlantas”, raporton Broder në vitin 1976, kompjuteri i fushatës ishte i lidhur me të dhënat e sondazheve dhe regjistrat e gazetave.
“Sa impozant që është, kompjuteri pas tij është në vend të dytë krahasuar me atë që ndodhet përpara, brenda kokës së Jimmy Carter”. Carter, i cili u quajt “kandidati i udhëhequr nga kompjuteri” nga The Post atë vit, ishte i njohur për një qasje të qetë dhe të arsyeshme ndaj vendimeve politike.
Emërimet gjyqësore të Carter ishin nga më të ndryshmet racore dhe gjinore në atë kohë
Carter emëroi 57 gjyqtarë të pakicës dhe 41 gjyqtare femra në gjyqësorin federal gjatë mandatit të tij të vetëm në Shtëpinë e Bardhë, i cili, sipas Qendrës Carter, ishte më shumë se të gjithë presidentët e mëparshëm së bashku.
Një nga ata gjyqtarë ishte Ruth Bader Ginsburg, të cilën Carter e emëroi në vitin 1980 në Gjykatën e Apelit të SHBA për qarkun e Distriktit të Kolumbisë. Presidenti i 39-të, i cili erdhi në moshë politikisht gjatë epokës së të drejtave civile, por filloi të përqafoi lëvizjen publikisht më vonë në karrierën e tij politike, emëroi gjithashtu gruan e parë me ngjyrë që shërbente në një kabinet presidencial – Patricia Roberts Harris.
Një i krishterë i devotshëm, ai luftoi me abortin, por më vonë mbështeti martesën e të njëjtit seks
Një Baptist i përjetshëm, i cili e përshkroi veten si një i krishterë “i rilindur”, Carter e përshkroi besimin e tij si themelor për politikën e tij.
Gjatë presidencës së tij, krishterimi i Carter e shtyu atë të kundërshtonte personalisht abortin, për të cilin ai tha se ai besonte se nuk duhet të financohej federalisht përmes Medicaid – megjithëse ai tha se ishte në gjendje të “jetonte” me vendimin e Gjykatës Supreme të vitit 1973, Roe kundër Wade, që legalizonte abortin mbarëkombëtar.
Besimi i tij vazhdoi të formësonte pozicionet e tij pasi u largua nga Shtëpia e Bardhë, duke përfshirë edhe martesën e të njëjtit seks.
“Unë besoj se Jezusi do të miratonte martesën e të njëjtit seks”, i tha ai një intervistuesi në vitin 2015, pasi ato bashkime u shpallën të ligjshme nga Gjykata e Lartë. Carter u shfaq gjithashtu si mësues i shkollës së të dielës pasi u largua nga Shtëpia e Bardhë, duke dhënë më shumë se 800 mësime në Kishën Baptiste Maranatha në skaj të Plains. Mësimet, të mbajtura çdo dy javë, u provuan aq të njohura saqë kongregtarët u rreshtuan një natë më parë për të siguruar vendet.
Ai e bëri çrrënjosjen e krimbit të Guinesë një mision personal
Organizata jofitimprurëse e presidentit të 39-të – Qendra Carter – nisi fushatën e saj për të çrrënjosur globalisht sëmundjen e krimbave Guinea në vitin 1986, kur kishte rreth 3.5 milionë raste të gjendjes së dhimbshme parazitare në mbarë botën.
Nuk ka shërim për sëmundjen e lashtë, e cila infektohet duke konsumuar një parazit larvash në ujë të pafiltruar.
Brenda trupit, larvat rriten në krimba deri në tre metra të gjatë. Deri në vitin 2022, vetëm 13 raste u raportuan në mbarë botën, sipas Qendrës Carter – e cila për dekada mbështeti qeveritë në promovimin e ujit të pijshëm të pastër dhe ndërprerjen e zinxhirëve të transmetimit.
“Unë do të doja që krimbi i fundit i Guinesë të vdiste para se unë të vdes”, tha Carter në një konferencë shtypi në 2015.
Ai kaloi 89 sekonda brenda një reaktori bërthamor në shkrirje
Kur një reaktor bërthamor në Ontario, Kanada, shpërtheu në vitin 1952 – duke nxjerrë materiale radioaktive në atmosferë – Marina e SHBA vendosi një ekip duke përfshirë zotin Carter, atëherë një toger 28-vjeçar që kishte ndihmuar në zhvillimin e nëndetëses së parë bërthamore, për të ndihmuar. Autoritetet kanadeze me çmontimin e bërthamës së saj pjesërisht të shkrirë.
Leter Carter hyri në reaktor i veshur me veshje mbrojtëse me dy specialistë të tjerë, duke u ekspozuar në 89 sekonda ndaj të njëjtës sasi rrezatimi që popullata e përgjithshme thith në një vit. Ai më vonë tha se urina e tij vazhdoi të rezultonte pozitive për radioaktivitet për gjashtë muaj.
Tabloidët britanikë akuzuan zotin Carter për shkeljen e protokollit mbretëror duke puthur në buzë Mbretëreshën
Dy vjet pasi Carter vizitoi Pallatin Buckingham në vitin 1977, në shtypin britanik filluan të qarkullojnë thashetheme se ai e kishte puthur Nënën Mbretëreshë në buzë – të cilën gazetat e konsideruan një pushtim “skandaloz” të hapësirës së saj personale.
Carter e mohoi fuqishëm këtë histori në kujtimet e tij, duke insistuar se puthja e tij ishte dhënë lehtësisht dhe në faqe të Nënës së Mbretëreshës.
