Ukraina ka marrë ndihma në vlerë prej 287 miliardë dollarësh që nga janari i vitit 2022, kur Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe aleatët evropianë nxituan të dërgonin pajisje për të ndihmuar në parandalimin e një pushtimi nga ushtria e Rusisë, e cila qëndronte në gatishmëri për të sulmuar përgjatë kufijve të Ukrainës.
Sipas Institutit të Kielit për Ekonominë Botërore, rreth gjysma – apo 69 miliardë dollarë – e ndihmave ushtarake prej 139 miliardë dollarësh është dhënë nga SHBA-ja, dukshëm vendi më ndihmues. Kjo ndihmë tani është ngrirë, pas përplasjes së javës së kaluar ndërmjet presidentit ukrainas, Volodymyr Zelensky, dhe presidentit amerikan, Donald Trump, në Shtëpinë e Bardhë.
Kjo nuk është hera e parë që është ndalur ndihma ushtarake amerikane për vendin e dërrmuar nga lufta. Dërgesat e pajisjeve amerikane ngecën në fillim të vitit 2024, teksa në Kongres pati përplasje për një pako shpenzimesh, e cila u miratua në fund, në prillin e kaluar.
Kjo ndërprerje dërgesash korrespondoi me një prej fitoreve të fundit të rëndësishme të Rusisë në fushëbetejë – pushtimin e Avdijivkës, në shkurtin e vitit 2024. Marrja nën kontroll e periferisë tejet të fortifikuar të Donjeckut, një qytezë në vijën e frontit që nga viti 2014, i hapi derën Rusisë për të përparuar rreth 50 kilometra më thellë në perëndim gjatë vitit të kaluar, duke arritur afër Pokrovskut, një qendër e rëndësishme logjistike dhe ndoshta një prej pengesave të fundit të mëdha në rrugën drejt lumit Dnjepër.
Çfarë do të thotë ngrirja e ndihmave për frontin?
Zyrtarët amerikanë kanë thënë se ngrirja e ndihmave do të zgjasë derisa Zelensky të zotohet për bisedime për paqe. Ushtarët në vijat e frontit të Ukrainës nuk pritet ta ndiejnë efektin e saj menjëherë. Yuri Fedorov, analist i pavarur ushtarak rus, ka thënë për Radion Evropa e Lirë se shumica e ekspertëve pajtohen se Ukraina do të mund ta mbante intensitetin aktual të operacioneve për rreth gjashtë muaj.
Anëtarët evropianë të NATO-s kanë mundësuar shumicën e pjesës tjetër të ndihmave që i ka marrë Ukraina, dhe ata me gjasë do të përpiqen të rrisin ndihmat për të kompensuar mungesën e asistencës amerikane – aq sa të munden. Më pak se një ditë pas njoftimit për pezullimin e ndihmave, kryetarja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, propozoi një plan për të rritur shpenzimet për mbrojtje për 800 miliardë euro, përfshirë 150 miliardë në kredi që vendet e Bashkimit Evropian mund t’i përdorin për të “rritur në mënyrë masive mbështetjen e tyre për Ukrainën” në formën e furnizimeve të menjëhershme me pajisje ushtarake.
8012b25b-f93a-4cc4-e3ba-08dd5af968bf
Disa lloje pajisjesh, si tanket, janë mundësuar më shumë nga Evropa sesa nga SHBA-ja, teksa vende si Polonia i kanë dhënë Ukrainës rezervat e tyre të kohës së Luftës së Ftohtë dhe i kanë zëvendësuar ato me makineri moderne nga SHBA-ja apo vendet e tjera. Ukraina, po ashtu, mund t’i përmbushë disa prej nevojave të saj vetë – dronët e pajisur me mjete shpërthyese, që tani shkaktojnë deri në 80 për qind të viktimave, sipas komandantëve ukrainas – prodhohen kryesisht brenda vendit.
Megjithatë, në fusha të tjera, sikurse municionet precize për sistemet e artilerisë HIMARS, Ukraina varet shumë nga dërgesat nga SHBA-ja, ndërsa vija e frontit me shumë gjasë do të lëvizë më në perëndim nëse lufta vazhdon, me Evropën që pritet të marrë përgjegjësinë për furnizimet me armë.
Sa është e kushtueshme ndihma për Ukrainën?
Sipas shifrave të nxjerra nga Instituti i Kielit për Ekonominë Botërore, kostoja e ndihmave ushtarake amerikane për Ukrainën është e krahasueshme me koston e përvitshme mesatare të luftës në Afganistan për SHBA-në – 0.2 për qind, përkatësisht 0.3 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto (GDP). Kjo nuk përfshin edhe rreth 50 miliardë dollarë të tjerë që SHBA-ja ka shpenzuar për ndihma financiare dhe humanitare për Ukrainën.
Nëse programi i BE-së për rritjen e mbrojtjes, i paralajmëruar nga Von der Leyen, arrin 800 miliardë dollarë, ai do të jetë gati po aq i kushtueshëm sa fondi për rimëkëmbje nga pandemia – dhe gjashtëfish më shumë se sa ka shpenzuar BE-ja në ndihma për Ukrainën deri më tani.
Administrata Trump synon të kompensojë paratë e shpenzuara për ndihma përmes një marrëveshjeje që do t’i jepte SHBA-së qasje në resurset minerare të Ukrainës, të cilën Zelensky pritej ta nënshkruante në Shtëpinë e Bardhë të premten e kaluar – para se takimi të përfundonte me një përplasje. Përderisa zyrtarë ukrainas thonë se janë ende të gatshëm ta nënshkruajnë marrëveshjen, sekretari amerikan i Thesarit, Scott Bessent, ka thënë se ajo nuk është aktualisht në tavolinë, dhe se është “e pamundshme të arrihet një marrëveshje ekonomike pa një marrëveshje për paqe”.
Se si do të dukej një marrëveshje e mundshme për paqe mbetet e paqartë. Udhëheqës evropianë janë zotuar fundjavën e kaluar se do ta hartojnë një të tillë dhe do t’ia paraqesin atë SHBA-së, përderisa zëdhënësi zyrtar i presidentit rus, Vladimir Putin, Dmitry Peskov, ka thënë së voni se rajonet e Ukrainës që Rusia i ka aneksuar – pavarësisht se nuk kontrollon shumicën e rajoneve të Hersonit, Zaporizhjës apo të Donjeckut – janë “pjesë integrale” të vendit dhe nuk mund të jenë pjesë e diskutimeve./REL
