Dy vendet nordike, Finlanda dhe Suedia, janë të palidhura ushtarakisht së paku që nga Lufta e Dytë Botërore, edhe pse të dyja i janë bashkuar programit të partneritetit të NATO-s për paqe në vitin 1994 dhe kanë kontribuar në misionet e udhëhequra nga NATO-ja, qoftë në Ballkan, Afganistan apo Irak.
Si vende joanëtare, Helsinki dhe Stokholmi nuk e kanë garancinë e NATO-s se sulmi ndaj një aleati do të nënkuptonte sulm ndaj të gjithëve. Dhe, pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia, ata kanë nisur ta rimendojnë jetën e tyre jashtë NATO-s.
Një sondazh i kryer nga kompania YLE në Finlandë, në muajin mars, ka gjetur se 62 për qind e finlandezëve e mbështesin anëtarësimin e vendit të tyre në aleancë. Për krahasim, në vitin 2017, kjo shifër ka qenë 21 për qind dhe nuk është luhatur shumë me dekada të tëra.
Në Suedi, ndërkaq, sondazhi i kompanisë Kantor-Sifo ka treguar se 59 për qind e suedezëve favorizojnë anëtarësimin në NATO, sidomos nëse Finlanda i bashkohet asaj.
Kryeministrja e Finlandës, Sanna Marin, ka thënë më 13 prill se vendi i saj, i cili ndan mbi 1,300 kilometra kufi me Rusinë, do ta marrë vendimin për anëtarësinë në NATO “brenda javësh, jo muajsh”.
“Dallimi midis të qenët partner dhe të qenët anëtar është shumë i qartë dhe do të mbetet i tillë. Nuk ka asnjë mënyrë tjetër për të pasur garanci për sigurinë, përveç me mbrojtjen e përbashkët që garanton Artikulli 5 i NATO-s”, ka thënë Marin.
Derisa Finlanda mund të jetë gati brenda ditësh, ministrja e Jashtme e Suedisë, Ann Linde, ka thënë se Stokholmit mund t’i duhet më shumë kohë.
“Nuk jemi gati. Duhet ta analizojmë këtë. Nuk do të marrim asnjë vendim pa një analizë të plotë. Kështu punojmë ne në Suedi”, ka thënë Linde.
Sekretari i përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, ka thënë se është e mundur që Finlanda dhe Suedia të anëtarësohen “shumë shpejt”, por aleanca ushtarake nuk ka komentuar se si mund të duket një proces i tillë i shpejtë.
Leo Michel, ish-drejtor i politikave të NATO-s në Pentagon, thotë se, marrë parasysh bashkëpunimin e gjatë midis dy vendeve aspiruese dhe NATO-s, procesi i negociatave të anëtarësimit do të shkurtohet, por anëtarësimi formal do të varet nga ratifikimi që duhet t’ia bëjnë të 30 vendet ekzistuese të NATO-s.
“Finlanda dhe Suedia e njohin NATO-n shumë mirë dhe NATO-ja i njeh ato. Le të supozojmë se negociatat mund të përmblidhen në një ose dy muaj. Por, e panjohura më e madhe është se sa muaj do t’iu duhen të 30 aleatëve për ta ratifikuar anëtarësimin e tyre në parlamentet ose qeveritë e tyre. Kjo është një pasiguri e madhe”.
“Unë besoj se do të jetë vështirë për ta bërë këtë deri në fund të vitit 2022, por jo e pamundur përpara pranverës së vitit 2023”, thotë Michel për programin Expose të Radios Evropa e Lirë.
Procesi i ratifikimit për Maqedoninë e Veriut – vendin e fundit që është pranuar në NATO – ka zgjatur rreth një vit, ndërsa negociatat e anëtarësimit me një vend aspirues mund të zgjasin edhe me vite.
Rusia ka paralajmëruar pasoja për NATO-n nëse lejon anëtarësimin e Finlandës dhe të Suedisë. Aleanca ushtarake e NATO-s është formuar në vitin 1949 për t’iu kundërvënë perandorisë sovjetike në Evropë. Sot, Rusia pretendon – pa asnjë bazë – se zgjerimi i NATO-s paraqet kërcënim për sigurinë e saj.
Kjo ka qenë edhe një nga arsyet që ka përmendur presidenti rus, Vladimir Putin, përpara se të niste pushtimin e Ukrainës më 24 shkurt. Ukraina ka shprehur hapur aspiratën për anëtarësim në NATO.
Michel thotë se kërcënimet e Rusisë nuk janë befasi as për NATO-n, as për autoritetet finlandeze dhe suedeze, dhe supozon se si mund të materializohen ato paralajmërime.
“Qeveria finlandeze, javën e kaluar, i ka paraqitur një raport Parlamentit për pasojat dhe për procedurat e anëtarësimit eventual në NATO. Aty thuhet shumë hapur se Rusia nuk do ta pranojë mirë këtë dhe se mund të përpiqet të bëjë një sërë aktivitetesh. Këto mund të jenë aktivitete hibride”.
“Për shembull, rusët, sikurse edhe më parë, mund t’i shtyjnë migrantët përtej kufirit, sepse ka një kufi të gjatë tokësor midis Finlandës dhe Rusisë – mbi 800 milje. Javëve të fundit ka pasur edhe disa fluturime të Rusisë mbi hapësirën ajrore finlandeze. Kjo ka ndodhur herë pas here në të kaluarën dhe finlandezët kanë qenë shumë të shpejtë në përgjigje. Mund të ketë përpjekje edhe për ndërhyrje kibernetike”, thotë Michel.
Duke komentuar kërcënimet e Moskës, Shtetet e Bashkuara – si fuqia më e madhe në NATO – kanë përsëritur se NATO-ja nuk është kërcënim për askënd që nuk e sulmon.
“Ne besojmë se dera e hapur e NATO-s është derë e hapur. I takon aleancës së NATO-s të vendosë. Vetëm aleanca e NATO-s mund të vendosë se si duket komuniteti i saj”, ka thënë zëdhënësi i Departamentit amerikan të Shtetit, Ned Price.
Nëse Finlanda dhe Suedia vendosin të aplikojnë për anëtarësim në NATO në javët e ardhshme, koha mund të përkojë me një samit të NATO-s, që pritet të mbahet në muajin qershor në Madrid. Në atë takim është paralajmëruar se do të hartohet një Koncept i ri Strategjik për të udhëhequr aktivitetet e NATO-s në dekadën e ardhshme.
