Rusia dhe Ukraina kanë nënshkruar një marrëveshje në Stamboll të premten për të zhbllokuar më shumë se 20 milionë ton metrikë të drithërave të ngecur në portet e bllokuara të Detit të Zi në Ukrainë, një marrëveshje që synon uljen e çmimeve në rritje të drithërave dhe zbutjen e krizës globale të urisë në rritje.
Marrëveshja vjen pas muajsh bisedimesh dhe u ndërmjetësua me ndihmën e Kombeve të Bashkuara dhe Turqisë. Marrëveshja ofron një metodë për eksportimin e grurit ukrainas jashtë vendit dhe vjen pasi Kombet e Bashkuar i dhanë Rusisë garanci se ajo mund të eksportojë drithërat dhe plehrat e saj, raporton New York Times.
Nëse marrëveshja qëndron, mund të ndihmojë në lehtësimin e mungesës katastrofike të ushqimit që u përkeqësua kur Rusia pushtoi Ukrainën në shkurt. Ukraina është një nga “shportat e bukës” në botë dhe pushtimi bëri jehonë në të gjithë ekonominë globale, duke përkeqësuar një krizë ushqimore në rritje, duke kontribuar në urinë në Afrikë dhe duke kërcënuar trazira politike në disa vende.
“Kjo marrëveshje nuk erdhi lehtë”, tha Antonio Guterres, sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, në ceremoninë e nënshkrimit, duke e quajtur marrëveshjen një “fener në Detin e Zi”.
Gatishmëria e presidentit rus Vladimir Putin për të bllokuar eksportet e ushqimit për të fituar ndikim ndërkombëtar ka çuar në disa nga pasojat më të rënda globale të sulmit të Moskës ndaj Ukrainës, duke minuar një rrjet global të shpërndarjes së ushqimit që tashmë ishte i tensionuar nga ndërprerjet e lidhura me pandeminë dhe ndryshimet klimatike.
Zyrtarë të lartë të Kombeve të Bashkuara thanë se dërgesat e para të grurit nga Odesa dhe portet fqinje do të fillojnë pas disa javësh dhe do të sillnin shpejt pesë milionë ton metrikë të drithërave ukrainase dhe produkteve të tjera ushqimore në tregun botëror çdo muaj. Kjo do të lironte gjithashtu hapësirën e magazinimit në kullat e silosit të Ukrainës për drithërat e sapo korrur, thanë zyrtarët.
Stephen E. Flynn, drejtor themelues i Institutit të Qëndrueshmërisë Globale në Universitetin Northeastern, tha se ky është një hap i madh përpara.
Por ai paralajmëroi se do të jetë e vështirë të kryhet dërgesa me shpejtësi e ushqimit atje ku nevojitet më së shumti. Mekanika e transportit të grurit përmes Detit të Zi në kushte lufte me pak ose aspak besim midis palëve ndërluftuese është jashtëzakonisht komplekse.
“Nuk do të lëvizë shpejt”, tha ai.
Marrëveshja e arritur sot do të skadojë pas 120 ditësh, thanë zyrtarët por mund të rinovohej në mënyrë të vazhdueshme për të normalizuar eksportin e drithërave për muajt në vijim.
Kjo përmban një marrëveshje të shprehur që anijet tregtare dhe civile të përfshira si dhe objektet e porteve, nuk do të sulmohet. Por një zyrtar i lartë i OKB-së tha se garancitë ruse të sigurisë nuk shtriheshin në pjesë të porteve të Ukrainës që nuk përdoren drejtpërdrejt për eksportet e grurit.
Sipas kushteve të marrëveshjes, kapitenët ukrainas do t’i drejtojnë anijet me grurë nga Odesa dhe portet fqinje të Chernomorsk dhe Yuzhne përmes kalimeve të sigurta të hartuara nga Marina e Ukrainës për të shmangur minat.
Një qendër e përbashkët komandimi me zyrtarë rusë, ukrainas, turq dhe të OKB-së do të ngrihet në Stamboll që nga e shtuna, thanë zyrtarët e OKB-së, dhe ekipet nga të tre vendet dhe Kombet e Bashkuara do të inspektojnë së bashku anijet për t’u siguruar që ato nuk do të transportojnë armë për në Ukrainë pasi të kenë shkarkuar ngarkesën e tyre të grurit.
Marrëveshja dukej e pamundur vetëm dy javë më parë, duke marrë parasysh mosbesimin e thellë midis palëve ndërluftuese dhe mungesën e dukshme të stimujve për Rusinë për ta nënshkruar atë. Por një pjesë e punës së Kombeve të Bashkuara u përqendrua në bindjen e kompanive të transportit dhe sigurimit të sektorit privat se ata mund të transportonin ushqime dhe plehra ruse jashtë Rusisë pa u ndeshur me sanksionet e Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Evropian.
Ja se si do të funksionojë marrëveshja e grurit mes Ukrainës dhe Rusisë
Ka shumë pjesë lëvizëse të marrëveshjes së grurit të arritur nga Rusia dhe Ukraina, të cilin zyrtarët as nuk e dinin se ishin të mundshme deri javën e kaluar, për shkak se lufta po vazhdon dhe besimi midis palëve është jashtëzakonisht i ulët.
Ja çfarë duhet të dini për problemin e grurit dhe si mund të trajtohet tani.
Pse gruri ukrainas u bllokua brenda vendit?
Pasi Rusia nisi pushtimin e Ukrainës më 24 shkurt, ajo vendosi anije luftarake përgjatë bregut të Detit të Zi të Ukrainës. Ukraina i minoi ato ujëra për të penguar një sulm detar rus. Kjo do të thoshte se portet e përdorura për eksportin e drithërave ukrainase u bllokuan për transport tregtar. Rusia gjithashtu grabiti rezervat e drithërave, minoi fushat e drithërave në mënyrë që ato të mos korreshin dhe shkatërroi objektet e ruajtjes së drithërave.
Si do të funksionojë operacioni?
Kapitenët ukrainas do të drejtojnë anijet e mbushura me drithëra nga portet e Odesës, Yuzhne dhe Chornomorsk.
Duke përdorur ‘rrugë’ që nuk janë të minuara ata do të pilotojnë anijet për në Turqi për inspektim përpara se drithërat të shkojnë te blerësit në mbarë botën.
Anijet që kthehen do të inspektohen nga një ekip zyrtarësh turq, ukrainas, rusë dhe të OKB-së, për t’u siguruar që ato janë bosh dhe nuk transportojnë armë për në Ukrainë, një kërkesë kryesore ruse.
Një qendër e përbashkët komanduese me zyrtarë nga të katër palët do të hapet menjëherë në Stamboll për të monitoruar çdo lëvizje të flotave.
Palët kanë rënë dakord që anijet dhe objektet e porteve të përdorura për operacionet e tyre të mbrohen nga kërcënimet.
Operacioni pritet të fillojë shpejt dërgimin e pesë milionë ton të drithërave në muaj. Me atë ritëm, dhe duke marrë parasysh që 2.5 milion ton po transportohen tashmë nga toka dhe lumi drejt fqinjëve miqësorë të Ukrainës, stoqet prej afro 20 milionë tonësh duhet të pastrohen brenda tre deri në katër muaj. Kjo do të lirojë hapësirë në objektet e magazinimit për korrjen e re që tashmë është duke u zhvilluar në Ukrainë.
Cilat janë rreziqet?
Asnjë armëpushim i gjerë nuk është negociuar, kështu që anijet do të udhëtojnë nëpër një zonë lufte. Sulmet pranë anijeve ose në portet që ata përdorin mund të prishin marrëveshjen. Një rrezik tjetër do të ishte një shkelje e besimit ose mosmarrëveshje midis inspektorëve dhe zyrtarëve të komandës së përbashkët.
Roli i Kombeve të Bashkuara dhe Turqisë është të ndërmjetësojë mosmarrëveshjet e tilla në vend, dhe të monitorojnë dhe zbatojnë marrëveshjen. Marrëveshja është e vlefshme për 120 ditë dhe OKB-ja shpreson që ajo të rinovohet.
A do ta zgjidhë kjo menjëherë urinë në botë dhe a do të ulë çmimet e ushqimeve?
Jo. Uria globale është një problem i vazhdueshëm i shkaktuar nga shpërndarja e dobët e ushqimit dhe manipulimi i çmimeve, duke goditur disa pjesë të botës vit pas viti. Shpesh shoqërohet nga konflikti dhe është ndikuar nga ndryshimet klimatike. Lufta në Ukrainë (vendi që prodhon një pjesë të madhe të grurit në botë) shtoi një barrë të madhe në rrjetet e shpërndarjes së drithërave, duke rritur çmimet dhe duke nxitur urinë.
Zyrtarët thonë se marrëveshja ka potencialin për të rritur rrjedhën e grurit në Somali brenda javësh, duke shmangur një uri të plotë dhe duhet të çojë në një rënie graduale të çmimeve globale të drithërave. Por duke marrë parasysh brishtësinë e marrëveshjes, tregjet e drithërave nuk kanë gjasa të kthehen në normalitet menjëherë.
