Pak ditë më parë historia e vogëlushes Adelisa vetëm 9-vjeç ishte kryefjalë në Shqipëri dhe Suedi. Autoritetet suedeze vendosën që vajza duhet të deportohet në një jetimore në Shqipëri edhe pse ka jetuar vetëm pak ditë në Shqipëri dhe di vetëm dy fjalë shqip. Me nënën biologjike larg, familja suedeze që po tenton birësimin e vajzës ka shpresë tek shkalla e fundit e sistemit të drejtësisë.
Por në çfarë pike është ky proces? Gjithçka e shpjegoi hap pas hapi në një intervistë me skype për “5Pyetjet.al” juristja Gentiana Dedaj, e cila ka një studio ligjore në Stockholm “GeDe Juridik” që ofron asistence ligjore në fushën e emigracionit dhe jo vetëm.
“Kjo çështje ka tërhequr edhe vëmendjen e opinionit dhe vëmendjen time si juriste qe operoj ne kete fushe ligjore. Personalisht nuk kam qenë e përfshirë por e njoh nga afër si rast pasi jam interesuar dhe kam marrë të gjithë dokumentacionin në çështje. Ajo që është e rëndësishme është që kjo gjë duhet ndarë në dy pjesë. E para fusha e emigracionit, si ka shkuar kërkesa për leje qëndrimi dhe pjesa tjetër e birësimit.
Çështja e birësimit është refuzuar nga gjykata e shkallës së parë, edhe apeli e rrëzoi. Tani çështja është në Gjykatën e Lartë dhe aty akoma nuk është marrë vendimi nëse do të shqyrtohet apo jo, sepse një çështje të gjykohet duhet të jetë e rëndësishme jo vetëm për zgjidhjen e problemit të apeluesit, por edhe për praktikë gjyqësore.
Akoma nuk dihet nëse Gjykatën e Lartë do ta shqyrtojë si çështje. Opinioni publik është shumë i angazhuar dhe në fakt gjykata e shkallës së parë dhe ajo e apelit janë dakord në shumë pika, por disa pika nuk janë marrë në konsideratë dhe shqyrtuar deri në thelb sipas mendimit tim.
Nuk është marrë lidhja e Lisës me shtetin suedez dhe Suedinë dhe familjen që e ka mbajtur. Ajo ka jetuar aty dhe ai është realiteti që ajo njeh. Gjykimi im është që Gjykata e Lartë do ta shqyrtojë çështjen ndërsa se cili është përfundimi nuk mund ta dijë askush në këtë momenti” tha ajo.
Por kur ishte aplikimi i parë për azil dhe si vijoi procedura më pas? “Unë e kam marrë të gjithë dokumentacionin e çështjes, kam bërë edhe një bisedë me nënën e familjes ku ka jetuar Lisa gjatë këtyre viteve, Paulinën. Fillimisht është bërë një aplikim nga nëna biologjike e Listës për azil në mars të 2015 kur Lisa ka qenë tre muajshe.
Në fillim të 2016 është rrëzuar, në fund të këtij viti u rrëzua edhe në apel dhe u mor vendimi i dëbimit. Pas 4 viteve i ka kaluar afati vendimit të dëbimit dhe në fund të katër viteve është bërë një kërkesë e re për azil në 2021 dhe në një periudhë brenda 2 muajsh është rrëzuar, në kohë rekord.
Vendimi i dytë u bazua kryesisht tek i pari. Duke qenë se nuk iu dha leje qëndrimit Lisës, familja që dëshiron ta adoptojë ka luftuar me anën tjetër, pra për të bërë birësimin e saj, por edhe birësimi nuk ka qenë i mundur pasi kërkesa është rrëzuar” tha Dedaj.
Por përse nuk u pranua birësimi? “Sepse të dyja instancat ata e kanë gjykuar që Lisa një pjesë të madhe të kohës ka jetuar me nënën biologjike edhe pse në familjen Backström. Ata gjykojnë që Lisa ka një lidhje të veçantë me familjen Backström, por personi më i afërt i saj është nëna biologjike dhe ajo një pjesë të madhe të kohës e ka jetuar edhe me nënën biologjike në familjen Backström.
Prandaj zyra e emigracionit gjykon se nëse Lisa do të kthehet në Shqipëri e ka personin më të afërt që është nëna e saj. Emigracioni e ka gjykuar se zhvillimi i saj, mundësia e arsimit dhe nevojat e tjerat ka një fëmijë në moshën e Lisës, janë të mundura t’i jepen edhe në Shqipëri dhe nuk është shkelje e as e Konventës së të Drejtave të Njeriut dhe as e Konventës për të Drejtat e Fëmijës”.
Cili ishte argumenti kryesor i autoriteteve suedeze që vendosën për deportimin e saj? “Lisa nuk flet shqip. Edhe pse këto të gjitha janë në favor të Lisës, vajza është në një moshë të viteve formuese të identitetit, që në bazë të praktikës gjyqësore është nga mosha 10-17 kur fëmijët krijojnë identitetin e vet dhe kryesisht pas moshës 10 vjeç merret edhe opinioni i fëmijës. Por në rastin e Lisës është 9-vjeç dhe ata gjykojnë që më e mira për të është që ajo të jetë pranë nënës biologjike.
Nga ana ligjore nëse shikon vendimin ata kanë ndjekur ligjin, por ajo që unë gjykoj se duhet rishikuar dhe besoj që Gjykata e Lartë do ta marrë parasysh se si ndikohet personi aktual, pra Lisa, pavarësisht ligjit. Lisa njeh vetëm këtë realitet. Nuk ndihet e sigurtë. Nuk ka shoqërinë që duhet. Kjo është ajo që mendoj që gjykata e Lartë duhet të shqyrtojë dhe po e them, shpresojmë që të jetë në favor të Lisës, por si juriste nuk mund ta them këtë gjë, sepse duhet të them që duhet zbatuar ligji” tha juristja.
Në fund Gentiana Dedaj tregoi mbi bisedën me familjen Backström që po vazhdon betejën me gjykatën për ta birësuar. “Unë vetë nuk kam folur me Lisën, por në bazë të informacioneve nga Paulina, Lisa flet vetëm dy fjalë shqip dhe i vetmi kontakt që ka me Shqipërinë është me gjyshen e saj dhe është kontakt sporadik. Gjendja emocionale e vajzës ka shumë aspekte, e para dëshpërim, stres, mungesa e informacionet se cfarë do të ndodhë me të ardhmen.
Lisa kupton një pjesë shumë të madhe të gjërave, familja ku ajo jeton është përpjekur ta përgatisë edhe shpirtërisht që ndoshta mund të ndodhë kjo gjë. Edhe opinioni publik ka ndikuar, qoftë pozitivisht sepse i kanë dhënë asaj kurajo, por edhe negativisht, sepse edhe në shkollë dhe ambiente të tjera, njerëzit i flasin, ndjejnë keqardhje për të dhe sigurisht këto ndikojnë. Protestat kanë ndikuar” tha juristja për ‘5Pyetjet.al’.
