Kur Mark Rutte të zhvendoset në zyrën e tij në selinë e NATO-s, ai nuk do të ketë shumë një periudhë “muaji mjalti”. Fushata e kryeministrit holandez në largim për të qenë Sekretar i Përgjithshëm përfundoi të enjten kur ai siguroi mbështetjen e të 32 aleatëve të NATO-s (me Rumaninë, e fundit, që njoftoi mbështetjen e saj). Presidenti aktual, Jens Stoltenberg, do të japë dorëheqjen deri më 1 tetor.
Kush është Mark Rutte, kandidati kryesor për shef të NATO-s?
Rutte, i cili ka drejtuar ekonominë e pestë më të madhe të BE-së për 14 vjet, vlerësohet gjerësisht si një ndërtues efektiv i konsensusit, duke treguar gjithashtu vendosmëri në mbështetjen e Ukrainës, duke përfshirë përpjekjet e fundit holandeze në trajnimin e pilotëve ukrainas për të fluturuar me aeroplanë luftarakë F-16. Por edhe për një politikan me përvojë, kapitulli tjetër i karrierës politike të Rutte nuk do të jetë një “shëtitje në park”.
- Rikthimi i mundshëm i Donald Trump
Katër javë pasi Rutte të fillojë punën e tij të re, amerikanët shkojnë në votime dhe mund të rizgjedhin Donald Trump – një skeptik ndaj NATO-s – si President. Trump ka kërcënuar se do të shkurtojë ndihmën e SHBA-së për Ukrainën nëse ai kthehet në Shtëpinë e Bardhë.
Nëse ai vazhdon me këtë, kjo mund t’i japë një goditje të rëndë kredibilitetit të aleatëve të NATO-s për të ndihmuar Ukrainën të mbrohet kundër Rusisë, duke pasur parasysh se SHBA-ja ka qenë deri tani donatori më i madh i ndihmës ushtarake për Kievin.
Rizgjedhja e Trump gjithashtu pothuajse me siguri do të prishë planin e NATO-s për të përgatitur Ukrainën për anëtarësimin e saj të ardhshëm, shkruan më tej Politico. Vendet e NATO-s vitin e kaluar premtuan se “do të jenë në gjendje t’i bëjnë një ftesë Ukrainës për t’u bashkuar me aleancën kur aleatët të bien dakord dhe të plotësohen kushtet”.
Megjithatë, duke gjykuar nga karakterizimi i fundit i Trump për presidentin e Ukrainës, Volodymyr Zelensky, ky angazhim duket i lëkundshëm. Zelensky “ndoshta përfituesi më i madh i çdo politikani që ka jetuar ndonjëherë”, tha Trump në një ngjarje të fushatës javën e kaluar.
“Ai sapo u largua katër ditë më parë me 60 miliardë dollarë [pas nënshkrimit të një marrëveshjeje sigurie 10-vjeçare me presidentin Joe Biden] dhe ai kthehet në shtëpi dhe ai njofton se i duhen 60 miliardë dollarë të tjerë. Nuk ndalon kurrë”.
- Sulmi dimëror i Putinit në Ukrainë
Sapo Rutte të merr detyrën, Ukraina do ta thërrasë atë për ndihmë me afrimin e dimrit. Gjatë muajve të fundit, Rusia ka shtuar sulmet kundër termocentraleve dhe digave të Ukrainës – infrastrukturë që kërkon muaj, nëse jo vite për t’u riparuar plotësisht. Dhe kjo nuk është diçka e re. Gjatë dimrit të parë të kohës së luftës, midis 2022 dhe 2023, rrjeti elektrik i Ukrainës u sulmua rëndë.
Çelësi, thotë shefi në largim i NATO-s, Stoltenberg, qëndron në më shumë sisteme të mbrojtjes ajrore që mund të mbrojnë furnizuesit e energjisë, si dhe stafin e mirëmbajtjes që punon për riparimin e objekteve të dëmtuara. Vendet e NATO-s po kanë vështirësi gjithashtu për të dërguar – ose, në rastin e vendit të Rutte, për të ndërtuar – sisteme të mbrojtjes ajrore.
Por Evropa nuk ka aq shumë për të dërguar, përparimi në SHBA u vonua në Kongres dhe vendet afër Rusisë janë më pak se të gatshme të heqin dorë nga mburojat e tyre ajrore në këtë kohë të rrezikshme.
- Nxitja e anëtarëve të NATO-s për të paguar
NATO-ja këtë javë arriti një numër rekord të aleatëve që arritën objektivin prej 2 për qind të PBB-së për shpenzimet e mbrojtjes. Në të vërtetë, Holanda sapo e kaloi atë prag këtë vit pas disa vitesh dështimi. Por kjo do të thotë se një e treta e aleancës ende “nuk po godet në shenjë”, pavarësisht se e bëri atë premtim 10 vjet më parë. Kombet e Evropës Jugore janë ndër “shkelësit më të mëdhenj”.
- Ankesat e krahut lindor
Vendet në kufi me Rusinë nuk janë “tifozët” më të mëdhenj të Rutte. Ata ishin të zemëruar për shpenzimet e ulëta të mbrojtjes holandeze dhe janë veçanërisht të mërzitur që roli kryesor në NATO i ka shkuar gjithmonë te një vend evropian perëndimor ose verior, edhe pse vendet e krahut lindor kanë qenë në aleancë për një çerek shekulli. Kryeministrja e Estonisë, Kaja Kallas nuk hyri në garën për postin e lartë të NATO-s pasi iu tha se nuk do të merrte mbështetjen e vendeve të tilla si SHBA, Franca dhe Gjermania (ajo tani është kryesuesja për të qenë shefja e ardhshme e politikës së jashtme të BE-së).
Ata kishin frikë se emërimi i saj do të shihej nga Moska si një përshkallëzim i armiqësive. Presidenti i Rumanisë, Klaus Iohannis, i cili kandidoi për këtë detyrë, kishte vetëm Hungarinë – shkurtimisht dhe vetëm për arsye taktike – për ta mbështetur atë. Vendet e krahut lindor tani ka të ngjarë të kërkojnë përfaqësim më të mirë në nivelin dytësor të NATO-s: zëvendëssekretarin e përgjithshëm (DSG) dhe postet e ndryshme të ndihmës sekretarit të përgjithshëm (ASG).
Shpërndarja e vendeve ka qenë një pikë e dhimbshme për vendet lindore për disa kohë. Ndërsa DSG që po largohet është rumun, të shtatë ASG-të janë nga Perëndimi – dy nga SHBA, nga një nga Gjermania, Holanda, Britania, Italia dhe Franca. Një tjetër vend pune në ASG është vakant. Në të vërtetë, një nga detyrat e para të Rutte si shef i NATO-s do të ishte të emëronte një zëvendës dhe do të ketë presion që ai të emërojë dikë nga një vend lindor.
- Udhëheqësit “Putindashës” të Evropës
Nuk është vetëm Trump që Rutte duhet të bindë për ta mbajtur NATO-n gjallë dhe mirë. Në të gjithë Evropën, partitë e së djathtës ekstreme skeptike ndaj NATO-s dhe “Putin-dashëse” po lulëzojnë. Franca, për shembull, është në prag të zgjedhjeve parlamentare që mund të përfundojnë me një fitore të madhe për Tubimin Kombëtar të ekstremit të djathtë – gjë që detyroi Stoltenberg të bëjë një lutje të rrallë për Francën që “ta mbajë NATO-n të fortë” në një intervistë me POLITICO.
Rutte, natyrisht, e di shumë mirë këtë gjë. Në një farë mënyre, ai filloi të konsideronte detyrën kryesore të NATO-s kur u bë e qartë se Partia e tij Popullore për Liri dhe Demokraci e qendrës së djathtë do të humbiste zgjedhjet holandeze ndaj Partisë së ekstremit të djathtë për Lirinë e Geert Wilders. Wilders, i pyetur vitin e kaluar në lidhje me pikëpamjen e tij për liderin rus Vladimir Putin, i tha gazetës ruse të propagandës RT: “Unë e duartrokas atë siç duartrokas zotin Trump për të qenë udhëheqës, të cilët qëndrojnë atje në emër të popullit rus dhe amerikan”. Një gjë për të cilën Rutte nuk ka nevojë të shqetësohet: puna e tij e re nuk do të jetë e mërzitshme.
