Çështja e të drejtave pronave të minoritetit grek është kusht kryesor për integrimin Shqipërisë në BE. Kështu tha kryeministri grek, Qirjako Micotaqis, teksa u pyet në panairin e 88-të Selanikut, në lidhje me marrëdhëniet me Shqipërinë. “Më lejoni të them edhe një herë se marrëdhëniet, duke parë imazhin e gjerë , pra marrëdhëniet midis Greqisë dhe Shqipërisë, që ne duam të jenë shumë të mira, kalojnë nga respektimi i të drejtave të pakicës kombëtare greke të Shqipërisë. Çështja e të drejtave pronësore nuk ka dalë asnjëherë nga axhenda jonë. Ajo po rikthehet dhe ajo që ne do të bëjmë është të sigurojmë, me ndihmën edhe të Fredi Belerit në Parlamentin Europian, që të drejtat pronësore të bashkatdhetarëve tanë në Shqipëri të respektohen plotësisht. Dhe do të thoja se ky është një kusht i domosdoshëm që Shqipëria të vazhdojë të ecë në rrugën e saj europiane”.
Greqia i vë kushte Shqipërisë, sikur të jenë suflaqe me mish derri! Ndërkohë që integrimi evropian, e ardhmja e Ballkanit dhe veçmas marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Greqisë, si dhe zgjidhja e çështjes çame, kanë nevojë për zëra realiste, Athina po i thotë Shqipërisë, hapur dhe pa pikë diplomacie, se nëse nuk bën lëshime, do vejë në Europë si Peshku i Hemingueit te “Plaku dhe Deti”, vetëm me skeletin pasi mishin po ia hanë peshkaqenët grekë!
Kryeministri Edi Rama, më 24 maj 2024, iu përgjigj indirekt kritikave nga Athina për titujt e pronësisë për minoritetin grek në Shqipëri. Në fjalën e mbajtur në stadiumin në Athinë, Rama tha se Shqipëria nuk ka asnjë pretendim ndaj Greqisë: “Shqipëria nuk ka asnjë pretendim ndaj Greqisë përveç respektit reciprok, kujdesit reciprok për bashkëkombësit”. Shumë bukur! Por sjellja ndaj minoritetit duhet të jetë reciproke. Greqia dhe vendet e tjera duhet të njohin dhe respektojë me të gjitha të drejtat minoritetin shqiptar, sidomos çamët dhe arvanitët, që nuk njihen si minoritet. Atëhere ku është reciprociteti në respektimin e të drejtave të popullsisë çame, apo minoritetit shqiptar në Greqi, meqë Shqipëria e sheh Greqinë si një partner të natyrshëm strategjik? Për fat të keq sot nuk kemi nga politika greke as pranim të krimit dhe as katarsis, përsa i përket tragjedisë që i shkaktuan popullsisë çame. Për sa i përket minoritetit çam ortodoks në Greqi, fqinjët jugorë nuk pranojnë kurrsesi se ata ekzistojnë.
Edhe nga Tirana zyrtare duhet ruajtur njëlloj kontinuiteti në politikën e jashtme, mbi bazën e asaj që është arritur për çështjen çame, të paktën deri në vitin 2016, kur Komisionit Europian njohu çështjen çame dhe, nëpërmjet komisionerit Johannes Hahn, dha bekimin për adresimin e çështjeve të hapura mes Shqipërisë dhe Greqisë. Qeveria dhe shteti shqiptar e lanë t’i ikte ky moment dhe kurrë nuk e trajtuan çështjen çame ashtu si duhet, me dinjitet, duke ditur se ngritja e çështjes çame e ndihmon pozitën e Shqipërisë në marrëdhëniet dypalëshe. Mendojmë se Ministria jonë e jashtme dhe institucionet e shtetit shqiptar duhet të mbajnë një qëndrim. Duhet t’i bëhet e qartë palës greke se që të ketë të ardhme fqinjësia e mirë, duhet besimi reciprok, duhet reciprocitet, duke lënë pas ankthet e së shkuarës, stinët me ngrica dhe grekët t’u rikthehen qëndrimeve realiste dhe një fryme tjetër, që nuk kanë munguar në të shkuarën jo shumë të largët në politikën greke.
Kostandin Micotaqis, i ati i kryeministrit të sotëm, në vitit 1992, foli për reciprocitet lidhur me çështjet pronësore, duke patur në tavolinën e bisedimeve pronat e çamëve. I biri, Qirjako, 32 vjet më pas, “harron” reciprocitetin dhe flet vetëm për “pronat e grekëve”, duke folur me gjuhë kërcënuese për integrimin e Shqipërisë në BE. Qirjako nuk kapërcen dot as babanë e vet konservator. Ja çfarë deklaroi tekstualisht Konstandin Micotaqis në vitin 1922: (K. Micotaqis: Dua të bëj tri shtesa që të jetë krejtësisht e pastër pozita greke. E para, përsa i përket temës së çamëve. Bëra të qartë në të gjitha nivelet e palës shqiptare deri te presidenti që nuk do të pranojmë kthimin e tyre për arsye që nuk është nevoja t’i analizoj këtu. Thashë temën e pasurive në bazë të njē reciprociteti tẽ çamëve që erdhën nga Greqia në Shqipëri dhe të atyre me origjinë greke që kanë ardhur në Greqi. Për këtë edhe mund të diskutojmë).
Një ballafaqim i tmerrshëm mes “fanatikut” Konstandin dhe “zombit” Qirjakos.
Historikisht ka pasur edhe politikanë të tjerë grekë që kanë dashur sinqerisht marrëdhënie normale me Shqipërinë dhe njohje të të drejtave të minoritetit shqiptar çam në Greqi. Kujtojmë deklaratën e ish Kryeministrit grek, Teodoros Pangallos, më shkurt të vitit 1926, e cila çuditërisht tingëllon aktuale. Kjo deklaratë është botuar në faqen e parë te “Gazeta e Korçës”, viti VIII i botimit, nr. 263, e shtunë, 27 shkurt 1926. Nën titullin “Deklarata të diktatorit grek mbi marrëdhëniet shqiptaro-greke”, kemi shënimin me korsiv “Çamëvet ju njihen tërë të drejtat si minoritet”: Kryeministri Pangallos dalloi popullatën ortodokse shqiptare nga minoriteti grek dhe bëri thirrje për marrëdhënie miqësore mes dy vendeve. Pangallos bëri një dallim dhe diferencim të qartë mes minoritetit grek në Shqipëri dhe ortodoksëve shqiptarë. Ai nuk i quan këta të fundit, grekë apo minoritet grek në Shqipëri. “Kur thom pakicë greke në Shqipëri”, – deklaron Pangallos, – “kujtoj dhe kam ndërmend vetëm Grekofonët të Shqipërisë Jugës dhe aspak orthodoksë shqiptarë, të cilët si shqiptarë nga raca, gjuha e kombësia janë zot shtëpie. Jam kundra asaj theorie të gabuar të disave këtu që çdo Orthodoks e quajnë grek”.
Nga deklarimet e Qirjako Micotaqis gjykojmë se është pikërisht mentaliteti i sotëm i qeveritarëve “modernë grekë”, që çdo orthodoks e quajnë grek!
Këto deklarata janë antishqiptare dhe “çojnë ujë”, në mullirin e nacionalizmit ekstremist grek, që kërkon ta paraqesë përpara botës Shqipërinë si shtet multietnik. Kjo sjellje e Athinës zyrtare pengon ndjeshëm bashkëjetesën e shqiptarëve me minoritarët grekë dhe rrisin mosbesimin midis tyre. Politika greke e përdor minoriten grek në Shqipëri gjithmonë kundra interesave të shqiptarëve dhe të Shqipërisë, duke u përpjekur ta paraqesë gjithë Shqipërinë jugore (Epiri i lashtë) si pjesë të Greqisë.
Dihet që Greqia është përpjekur historikisht ta përdorë pakicën greke si një bastion për të ruajtur helenizmin, duke fryrë shifrat e popullsisë “minoritare”, duke e paraqitur atë të zmadhur disa fish, kur nga rezultatet e CENS të fundit (2023) tregohet se në vendin tonë jetojnë vetëm 23.485 persona me kombësi greke.
Historia e minoritetit grek në jugun e Shqipërisë, e cila ka variuar përmes aludimeve dhe kundëraludimeve të pafundme mbi pronësinë e tokave ku banojnë, kanë bërë që historianët dhe politikanët grekë të abuzojnë shumë, deri në çështjet më delikate që ekzistojnë mes dy vendeve tona. Pretendimet absurde janë shpalosur sa herë janë paraqitur situata komplekse në marrëdhëniet politike.
Historia e minoritetit grek në Shqipëri është e shkruar dhe duhet të dihet nga të gjithë, por edhe nga vetë minoritarët grekë, ndaj nuk mund të falsfikohet, edhe pse qarqe të caktuara greke bëjnë ç´është e mundur për të botuar gjëra që janë në interes të tyre.
Dokumentet tregojnë se në regjistrat kadastrorë të vitit 1690 të rretheve të sotme të Sarandës, Delvinës dhe Gjirokastrës, nuk ekzistonte asnjë minoritar në Shqipëri. Edhe Pukëvili, në librin e tij “Udhëtime në Greqi”, thotë: “U nisëm që nga Saranda e deri në Delvinaq, të gjithë fshatrat rrugës ishin shqiptarë…”. Kjo tregon se në fillim të shekullit të XIX, ende nuk kishin ardhur grekët në rrethin e Sarandës e të Delvinës. Ndërsa në zonën e Dropullit, grekët u vendosën në fund të shekullit të XVIII.
Dokumentet e arkivave tona, flasin saktësisht jo vetëm mbi pronësitë e tokave të minoritetit të rretheve Gjirokastër, Delvinë dhe Sarandë, por përcaktohen dhe listat e sakta të të gjithë pronarëve të tyre, të cilët janë nga qytetet e Gjirokastrës, Libohovës, Delvinës, Sarandës, si dhe të fshatarëve të zonës së Rrëzomës në Delvinë.
Mbi bazën e këtyre fakteve vërtetohet se minoriteti grek që jeton në tokat e Dropullit dhe të zonës së Libohovës në Gjirokastër, si dhe ai që jeton në komunat Finiq, Aliko dhe Mesopotam në Delvinë e Sarandë, nuk janë gjë tjetër, por toka, që u takojnë në pronësi shqiptarëve, por që përdoren nga grekofonët, të cilë tani pretendojnë për shkelje flagrante të të drejtave që u bëhet nga ana e palës shqiptare. Për ilustrim mund të sjellim njërin prej këtyre dokumenteve që gjendet në Arkivin Qendror të Shtetit, Viti 1935, dosja 316, faqe 252.
Ky dokument përmban emrat e veçantë të secilit pronar, sasinë e tokave që ka në pronësi, kufirin e tyre, vendndodhjen, si dhe të dhëna të tjera identifikuese. Çdo listë është e regjistruar dhe portokolluar nën siglën “tepër sekret”, si shkresë më vete. Konkretisht, emrat e pronarëve që mbizotërojnë në këto lista përcaktohen nga fiset Malile, Tozaj, Shehaj, Toska, Çarçani, Aliko, etj. Po ashtu, në vazhdimin e dosjes 226, të Arkivave Qendrore të Shtetit, që i përkasin vitit 1935, shpalosen radhazi hartat “tip gentplane” që evidentojnë të dhënat e pronësive për secilin territor.
Njohësi mjaft i mirë mbi historinë e minoriteve në Shqipëri, profesor Beqir Meta, duke u shprehur për historinë e minoritetit grek në Shqipëri, shkruan: “Popullsia grekofone, e cila kishte ardhur në Shqipërinë e Jugut në shek. XVII-XVIII kryesisht si bujq në pronat e bejlerëve shqiptarë arriti të konsolidohej, të zhvillohej dhe të shndërrohej në një minoritet kombëtar”.
Në vitet ’20-30 të shekullit të kaluar pozita ekonomike e sociale e këtij minoriteti u përmirësua pas daljes së ligjit për imponimin e kontratës – tip midis pronarëve e bujqve që punonin çifligjet e tyre.
Njihet tashmë saktësia dhe ashpërsia e administratës së shtetit të atëhershëm monarkik në drejtim të saktësisë së mbajtjes së dokumentacioneve zyrtare. Pas Luftës, shteti komunist minoritarëve u dha edhe tokë, por në përdorim, për të jetuar.
Shpëndarja e çertifikatave të pronësisë së tokës pas vitit 1991 minoritarëve grekë, në bazë të ligjit antikushtetues 7501, është gabim trashanik në dëm të shqiptarëve, që duhet korigjuar, që të shuhen edhe pretendimet greke për jugun shqiptar.
