Një raport i fundit i Iniciativës Globale Kundër Krimit të Organizuar (GI-TOC) i publikuar tregon se gjatë dekadës së fundit (2014 dhe 2024), në Ballkanin Perëndimor janë vendosur 166 sanksione ndaj 108 individëve dhe 58 kompanive. Për korrupsion, krim të organizuar dhe destabilizim politik, lëshuar nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, që kanë ndërmarrë shumicën dërrmuese të këtyre masave, ndjekur nga Britania e Madhe, Bashkimi Evropian dhe Kombet e Bashkuara. Pas Bosnjës dhe Hercegovinës që radhitet e para, me një total 56 sanksionesh, e ndjekur nga Serbia me 51 sanksione, Kosova me 29, Maqedonia e Veriut radhitet e katërta me gjithsej 19 sanksione. Pas saj janë Shqipëria (6 sanksione) dhe Mali i Zi (5 sanksione). Nga sanksionet për Maqedoninë, 12 janë për individë, ndërsa 7 sanksione janë për kompani, shkruan gazeta KOHA.
Maqedonia e Veriut, thuhet në raport, ka të ngjarë të jetë i vetmi vend në Ballkanin Perëndimor ku sinjalizimi rezulton në një debat kuptimplotë konstruktiv midis ministrive, nëse jo një ndikim pozitiv të prekshëm në politikë. Në raport ceket se vizibiliteti i rritur dhe pasojat e lidhura me reputacionin e sanksioneve mund të ndikojnë gjithashtu në ndryshimin e sjelljes.
“Në Maqedoninë e Veriut, ndikimi mediatik i sanksioneve pranohet gjerësisht nga ekspertët, në formën e një konsensusi që efektiviteti varet nga rreshtimi gjeopolitik i partive ose qëndrimi i grupeve të ndryshme etnike ndaj SHBA-së, Britanisë së Madhe dhe BE-së (dhe politikave të tyre). Për shembull, brenda komunitetit etnik shqiptar, reagimet ndaj sanksioneve janë më të dukshme për shkak të orientimit relativisht të fortë pro-amerikan dhe mbështetjes për integrimin në BE. Midis shqiptarëve etnikë në Maqedoninë e Veriut, gjykimi dhe censura publike lidhur me sanksionet konsiderohen më të frikshme sesa fillimi i mundshëm i hetimeve të drejtësisë penale të shkaktuara nga sanksionet”, thuhet në raport.
Rastet e mospërgjigjes ndaj sanksioneve ilustrohen me Maqedoninë, përkatësisht me dy kryetarë komunash, me atë të Strugës Ramiz Merko, që nuk u përball me asnjë masë të drejtpërdrejtë nga brenda partisë së tij, por edhe Stevço Jakimovski, i Komunës së Karposhit që nuk e pengoi atë të vazhdojë fushatën e tij presidenciale, duke mohuar çdo keqbërje.
“Mosgatishmëria për të ndërmarrë veprime vendimtare është një sfidë e zakonshme. Kjo thënë në kontekstin e Maqedonisë së Veriut, anëtarët e Komisionit Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit vërejnë se kur një zyrtar futet në listën e zezë, Qeveria zakonisht tërheq mbrojtjen e saj dhe ndërpret ndërveprimet me individin”, thuhet në raport. Atje po ashtu shtohet se në Maqedoninë e Veriut, edhe më skeptikët ndaj sanksioneve pranojnë se emërtimet ndërlikojnë jetën e individëve të synuar, por emërtime të tilla nuk i pengojnë domosdoshmërisht të lëvizin fondet e blera në mënyrë të paligjshme në vende, banka ose juridiksione të tjera – një praktikë e lehtësuar nga regjistrat e vjetruar dhe të pasaktë të pronësisë përfituese, shkruan KOHA.
Sipas raportit, sanksionet perëndimore nuk e ndryshojnë menjëherë panoramën komplekse politike, por shërbejnë si një katalizator për zhvillime të mëtejshme, shpesh të paparashikueshme. Ky mekanizëm po shihet gjithnjë e më tepër si një forcë që përshpejton procesin e “pastrimit” të politikës nga figura të papërshtatshme. Ndërsa sanksionet nuk janë një zgjidhje magjike, ato po ndikojnë dukshëm në mënyrën se si figurat politike veprojnë dhe pozicionohen.
Sipas të dhënave që nxjerr raporti, gjatë 20 viteve të fundit, asnjë nga të sanksionuarit nga SHBA-ja nuk ka arritur të dalë nga lista.
Të vetmet lëvizje në listë janë bërë në mesin e viteve 2000, kur shumë individë në rajon u sanksionuan gjatë konflikteve për veprimtari politike/separatiste. Sanksionet që lidhen me korrupsionin përbëjnë kategorinë më të madhe ndër ato të vendosura në rajon nga subjekte të ndryshme. Nga 164 sanksionet e vendosura ndaj individëve dhe kompanive në total gjatë dekadës së fundit, 125 ishin vetëm për korrupsion të pretenduar (ose të provuar) ose në lidhje me akuza të tjera, duke përbërë 76% të sanksioneve e përgjithshme. Ndërsa korrupsioni mbeti shtysa kryesore për sanksionimin e individëve në rajon, pushtimi rus i Ukrainës në shkurt 2022 futi një dimension tjetër të sanksioneve të Ballkanit Perëndimor. (koha.mk)
