Gazeta greke “Protothema” i ka bërë një profil Mitropolitit aktual të Korçës, At Joanit që pritet që të jetë pasuesi i Anastas Janullatosit në krye të Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë.
Shkrimi i plotë i gazetës greke
Ai lindi në një familje bektashiane – një komunitet islam sufi – në Shqipëri. Ai u konvertua fshehurazi në të krishter kur ishte ende në shkollë, duke rrezikuar burgim, torturë, internim apo edhe vdekje, në një kohë kur regjimi i Hoxhës po zbatonte persekutimin e egër të feve. Ai mori pjesë në një grup kripto-kristiane dhe flet rrjedhshëm greqisht, pasi ka studiuar në një shkollë ortodokse greke në SHBA. Ai ishte peshkopi i parë i shuguruar nga zoti Anastas dhe u bë dora e djathtë e tij. Dhe ai do të jetë primati i parë i Kishës Shqiptare që do të zgjidhet nga Sinodi i Shenjtë Shqiptar.
Fatmir Pelushi është emri laik i Mitropolitit aktual të Korçës Joani, i cili po shfaqet si i vetmi favorit i padiskutueshëm për të marrë postin e Kryepeshkopit të Shqipërisë. Duke qenë fëmija i tij shpirtëror dhe i zgjedhuri i tij për postin – të cilin e ka edhe zyrtarisht të drejtën për shkak të vjetërsisë në vjetërsi, Joani konsiderohet pothuajse i sigurt se do të jetë ai i zgjedhur nga Sinodi i Shenjtë gjashtë anëtarësh i Shqipërisë, afërsisht dy javë pas vdekjes së Kryepeshkopit. Anastasios. E vetmja gjë që ka premtuar herë pas here është se do të vazhdojë veprën e madhe humanitare të paraardhësit të tij, duke hedhur gjithë peshën mbi të varfrit, të dobëtit dhe të sëmurët.
Në Shqipëri, Mitropoliti i Korçës Joani njihet si Mitropoliti Ioannis ose At Ioannis Peloushi. Ai u konsiderua si alter ego e kryepeshkopit të ndjerë të Shqipërisë, të cilin e shoqëronte apo edhe e zëvendësonte në krye të delegacioneve të Kishës Ortodokse të Shqipërisë kur ishte e nevojshme, si në korrik 2013 në festimet e 1025 vjetorit të pagëzimit të Rusisë dhe në tetor 2015 në Mbledhjen e Pestë Para-Konciliare Panortodokse. Prandaj nuk është për t’u habitur që pas vdekjes së Kryepeshkopit Anastas, ai mori postin e fronit kryepeshkopal të Tiranës, në të cilin pritet të ngjitet edhe zyrtarisht.
Si “fëmijë” i Anastasit, në Mitropolin e Korçës ka demonstruar punë në shkrimin dhe përkthimin e librave, gazetave e revistave, si dhe në ndihmë të të dobtëve. Ai bën një jetë asketike – për shembull, nuk ka as televizor në shtëpinë e tij, sepse e konsideron atë një “sfidë” dhe në përgjithësi është një person me një profil të ulët, duke shmangur daljet publike. Por kjo nuk do të thotë se ai nuk ka guximin e mendimit të tij, i cili shpesh është shumë i mprehtë. Për shembull, shtatorin e kaluar në Paris, para presidentit francez Emmanuel Macron, si përfaqësues i Kishës Shqiptare, ai mbajti një fjalim të zjarrtë për luftën dhe varfërinë, duke thënë se “paqja është një kombinim i drejtësisë dhe solidaritetit. Nuk mund të ketë paqe pa drejtësi dhe nuk mund të ketë drejtësi pa solidaritet”.
“Luftërat” tha në atë kohë Mitropoliti Joani i Koricës” janë rezultat i shkeljes së të drejtave të njeriut, shfrytëzimit të individëve apo vendeve dhe lakmisë, të cilat gjithmonë krijojnë varfëri dhe konflikte”. Axhenda e OKB-së 2030 për Zhvillim të Qëndrueshëm thotë: Nuk mund të ketë zhvillim të qëndrueshëm pa paqe dhe nuk mund të ketë paqe pa zhvillim të qëndrueshëm. Sepse varfëria ekstreme është edhe produkt i konflikteve edhe shkak i tyre. Ai përforcon zhgënjimin dhe dëshpërimin, të cilët janë përbërës kryesorë për krijimin e dhunës. […] Duke luftuar varfërinë, ne reduktojmë gjasat e konfliktit. Dhe duke shmangur konfliktin, ka më shumë mundësi për të siguruar paqen”.
Mitropoliti Gjoni: Pasardhësi i Anastasit është fëmija i dervishëve që u pagëzua fshehurazi si i krishterë
Lufta në Ukrainë është një pikë që do të përcaktojë shumë për të ardhmen e Kishës Shqiptare. Nëse Kryepeshkopi i ri i Shqipërisë respekton protokollin kishtar dhe i fillon vizitat zyrtare nga Fanari, ai do të ruajë ekuilibrin. Nëse ai ndjek shembullin e dy Patriarkëve të rinj, të Serbisë dhe Bullgarisë, të cilët pas zgjedhjes së tyre (përkatësisht 2021 dhe 2024) nuk e vizituan Patriarkun Ekumenik Bartolomeu, atëherë kjo do të nënkuptojë lidhjen me qerren e Patriarkut të Rusisë Kirill.
Mitropoliti Joani, për më tepër, nuk ka kultivuar marrëdhënie të ngrohta kishtare me ortodoksinë greqishtfolëse – pavarësisht se ka studiuar në Seminarin Teologjik Ortodoks Grek të Kryqit të Shenjtë në Bruklin dhe flet rrjedhshëm greqisht dhe anglisht, përveç gjuhës amtare, shqipen.
Duke pasur një karrierë të pasur intelektuale dhe shkrimtare, duke përkthyer të paktën nëntë libra në gjuhën shqipe (i pari ishte “Për Shpirtin e Shenjtë”, botuar në vitin 1996), ai shkruan shpesh artikuj për gazetën shqiptare “Rilindja”, ka marrë pjesë në simpoziume shkencore e fetare, ndërsa ka për detyrë botimin e revistës “Tempulli” të botuar nga Kisha Ortodokse Shqiptare në shqip, greqisht dhe anglisht. Ai nuk e konsideron shkrimin si diçka të rëndësishme. “Zoti nuk do të më përgëzojë nëse shkruaj një libër të përsosur mbi Teologjinë” “Por ai do të më pyesë se çfarë ndodhi me plakën e varfër që e injorova” tha ai. Por edhe më interesante se shkrimet e tij dhe karriera e tij kishtare është jeta e tij.
I lindur në ditën e parë të vitit 1956 në Tiranë, mitropoliti shqiptar ka një mjekër të zezë të errët dhe tipare që nuk tradhtojnë as moshën e tij dhe as jetën e rrezikshme që ka bërë. Babai i tij u burgos në vitin 1944 si “armik i shtetit” , ai vetë u arrestua shumë herë dhe deri më sot është vënë në shënjestër të nacionalistëve shqiptarë si “armik i shqiptarëve”, si “agjent grek”, por edhe si “agjent i CIA-s” – kryesisht sepse është ideja e Anastasit.
Pavarësisht se vinte nga një familje dervishësh myslimanë, ai thotë se ishte mëse e pritshme që ai të bëhej një kriptokristian në një kohë kur persekutimi fetar në Shqipëri ishte shumë i ashpër për faktin se bektashinjtë në thelb janë kripto-krishterë.
“Unë vij nga një familje bektashiane” ka rrëfyer vetë Mitropoliti John në librin e Jim Forrest “Rilindja e Kishës në Shqipëri – Zërat e të krishterëve ortodoksë”, “një formë e islamit shiit, në realitet një lloj kriptokristianizmi, një formë e Islamit që nuk është shumë larg krishterimit të hapur. Bektashinjtë kanë një lloj pagëzimi, një lloj kungimi, madje edhe tre nivele klerikësh, ashtu si ne. Ata adhurojnë shenjtorët, përdorin ikona, pinë verë. Është e qartë se disa nga rrënjët e tyre janë të krishtera.
Megjithatë, ka edhe shumë elementë gnostikë, duke përfshirë besimin në rimishërim. Më pak se dy shekuj më parë, pas disa shekujsh të krishterimit ortodoks, rajoni im u bë bektashi, në mënyrë që ata të mos paguajnë taksën që të krishterët detyroheshin të paguanin në Perandorinë Osmane, por të ruanin shumë elementë të krishterë dhe ndoshta të lehtësonin ndërgjegjen e tyre. pak. Por ata janë disi të dyshimtë në këndvështrimin e disa muslimanëve të tjerë. Sot, shumë prej tyre po kthehen në Kishë”.
Një fëmijë që i pëlqente gjithmonë të lexonte, At Joani- emri i parë laik i të cilit ishte Fatmir, ra në kontakt për herë të parë me krishterimin kur një mik kripto-kristian i dha atij Dhiatën e Re në frëngjisht për ta ndihmuar të mësonte frëngjisht. Pas Dhiatës së Re, ai lexoi shumë libra të autorëve ortodoksë, katolikë, myslimanë dhe hebrenj, të cilët i huazoi fshehurazi nga Biblioteka e Tiranës, ku njihte bibliotekaren. “Çdo person që besonte në Zot ishte aleati im, ashtu siç ishte armiku i tij ndaj shtetit , ka thënë ai. Ai shpejt u bë anëtar i një grupi të fshehtë të kishës.
E dinte se si ai dhe familja e tij mund ta paguanin shtrenjtë, por nuk i interesonte. Ishte koha e Hoxhës, ku u arrestua kryepeshkopi Kristofor dhe vdiq në paraburgim në Tiranë (besohet se u helmua, “pati vdekjen e një martiri”, thotë mitropoliti Gjon), Mitropoliti Ireneos u internua, ndërsa mijëra ishin. të vrarë, të torturuar dhe të burgosur për shkak të besimit të tyre.
Ai u pagëzua zyrtarisht si i krishterë, duke marrë emrin Gjon Teologu në vitin 1979 nga At Kosmai. “Ishte një kohë e rrezikshme për të bërë diçka të tillë”. Kishte priftërinj shqiptarë që u ekzekutuan për këtë. Ai ishte në bodrumin e shtëpisë së tij. Djali i tij qëndronte jashtë, si një kullë vrojtimi”. Ai u takua fshehurazi me kripto-krishterë të tjerë dhe ata gjithashtu kryenin shërbesa fshehurazi – në fund të natës – siç e ka përshkruar ai vetë.
Sapo përfundoi studimet (Psikologji) në Universitetin e Tiranës, pasi kapërceu depresionin që e goditi, me “armën” Ungjillin, u punësua në një klinikë psikiatrike në kryeqytetin shqiptar. “Çfarë mbulesë e përsosur për mua!” Çfarë pune më të mirë për një ndjekës të Krishtit sesa kujdesi për të sëmurët? “Në fakt, “të çmendurit” shpesh nuk ishin të çmendur; një anëtar i familjes së tyre mund t’i denonconte si të tillë për të parandaluar arrestimin dhe dënimin e tyre” thotë ai në rrëfimin e tij në librin “Rilindja e Kishës në Shqipëri”.
Por qëndrimi i tij atje nuk ishte saktësisht pa ngjarje. Ai u vu në shënjestër të Shërbimit Sekret shumë herë, duke arritur kulmin ditën kur ata bastisën zyrën e tij pasi dikush raportoi se ai mbante një Bibël në një sirtar. E vërteta është se do të ishte arrestuar nëse drejtori i klinikës dhe nipi i komandantit të Policisë Sekrete nuk do t’i pengonte të hynin në zyrë vetëm se i pëlqente Joani – apo Fatmiri siç e njihte.
Menjëherë më pas, me një bursë studimi nga Komuniteti Shqiptar i SHBA-së, ai hyri në Seminarin Teologjik Ortodoks Grek të Kryqit të Shenjtë në Bruklin, ku studioi. Por kthimin në vendlindje e kishte gjithmonë në mendje. Kështu, kur mori detyrën si Kryepeshkop, Anastasi arriti të komunikonte me të. Hierarku grek e frymëzoi me vendosmërinë e tij për të rivendosur Kishën Shqiptare. Edhe sot e kësaj dite, ai e sheh atë si mishërim të idealeve të tij. “Nëpërmjet tij munda të shoh një shembull të palëkundur se si të kombinojmë përkushtimin tonë ndaj Zotit dhe njeriut”.
Kështu, në vitin 1993, duke refuzuar ofertat për të qëndruar në SHBA dhe për të punuar si prift, ai u kthye në vendlindje. Më 27 shkurt të vitit pasardhës shugurohet dhe më 4 dhjetor të po këtij viti meshtari nga kryepeshkopi Anastas. Ai ishte peshkopi i parë shqiptar i shuguruar nga Anastasi.
Përfundoi studimet në SHBA dhe u kthye në Shqipëri në vitin 1996, ku Anastasi, i cili e kishte veçuar, e emëroi asistent rektor i Seminarit Teologjik të Ngjalljes së Krishtit në Durrës. Në të njëjtën kohë, ai u ngrit në gradën e arkimandritit.
Ishte data 18 korrik 1998, në qytetin e tij në Tiranë, kur u zgjodh Mitropolit i Korçës në mbledhjen themeluese të Sinodit të Shenjtë të sapokrijuar të Kishës Ortodokse të Shqipërisë. Dhe më 20 korrik të po këtij viti, kur u shugurua ipeshkëv dhe u kurorëzua Mitropoliti i Korçës në Katedralen e Ungjillit të Tiranës nga kryepeshkopi tashmë i bekuar i Tiranës dhe i gjithë Shqipërisë Anastas, Mitropoliti i Filadelfisë Meliton dhe Berat Ignatius.
Çfarë mund të presë tani Kisha Shqiptare nga At Joani? Këtë e ka thënë edhe më parë, duke i shpjeguar Jim Forrestit pse preferoi të kthehej në Shqipëri në vend që të qëndronte në SHBA: “Ky është vendi im. Kjo është Kisha që ka vërtet nevojë për mua. Këtu mund të bëj një ndryshim. Po, këtu është e vështirë, por ku nuk është e vështirë? Këtu u pagëzova.
Kishte shumë miq të mirë atje që mendonin se isha i çmendur që u ktheva, dhe ka njerëz këtu që mendojnë të njëjtën gjë – madje edhe njerëz që thonë se jam spiun i CIA-s ose se marr shumë para duke qenë peshkop. Përndryshe, pse do të isha kthyer? Ata nuk mund të imagjinojnë ndonjë motivim tjetër përveç përfitimit financiar. Por çfarë mund t’i ofrojmë botës si të krishterë ortodoksë? Jo paratë, por shpirti i sakrificës. Duhet t’u mësojmë njerëzve përgjegjësinë që vjen me lirinë – fjala shqipe është liria. Një fjalë kaq e rëndësishme”.
