Pas një sërë diskutimesh gjatë javës së kaluar rreth shkallës së goditjeve të shkaktuara nga Shtetet e Bashkuara dhe Izraeli ndaj programit bërthamor të Iranit, parametri më i rëndësishëm – çfarë ndodhi me rezervat e tij të uraniumit të pasuruar 60% – mbetet një enigmë për agjencitë e inteligjencës dhe një pyetje që ende nuk është përgjigjur qartë.
Besohet se Teherani ka grumbulluar rreth 400 kilogramë uranium të pasuruar në nivele afër nivelit të armëve përmes një dekade investimesh në objekte nëntokësore dhe mijëra centrifuga. Megjithëse inteligjenca amerikane kishte vlerësuar se Irani nuk kishte marrë ende vendimin politik për të ndërtuar një bombë bërthamore, ekzistenca e këtij rezerve e solli atë një hap më afër kësaj mundësie, për të cilën si Izraeli ashtu edhe Uashingtoni ishin të shqetësuar.
Sulmi dhe vlerësimet kontradiktore
Pas bastisjeve amerikane në orët e para të së dielës së kaluar, Presidenti Trump pretendoi se rezervat u shkatërruan ose u varrosën nën rrënojat e objektit Fordow. “Asgjë nuk doli prej andej. Do të kishte qenë shumë e rëndë, e rrezikshme dhe që do të kërkonte shumë kohë për t’u zhvendosur”, shkroi ai në mediat sociale.
Sekretarja e shtypit e Shtëpisë së Bardhë, Caroline Levitt, konfirmoi se nuk kishte prova që materiali u zhvendos para sulmit, ndërsa theksoi se agjencitë e inteligjencës po i monitorojnë nga afër objektet.
Megjithatë, zyrtarët amerikanë pranojnë se informacioni është kontradiktor. Raportet e brendshme thuhet se regjistrojnë vlerësime të ndryshme edhe midis zyrtarëve iranianë në lidhje me fatin e rezervave. Disa nga qendrat që besohet se strehojnë uraniumin, siç është Natanz, pësuan dëme serioze, por jo shkatërrim të plotë.
Presioni diplomatik dhe frika nga armët e reja
Zëvendëspresidenti i SHBA-së J.D. Vance tha se SHBA-të donin të flisnin me Teheranin në lidhje me materialin e tij bërthamor, por disa ditë më vonë Trump hodhi poshtë spekulimet se ai ishte hequr nga Fordow më parë, duke nënkuptuar me sa duket se ishte “varrosur” në Fordow gjatë bombardimeve.
Në të njëjtën kohë, zyrtarët evropianë dhe kreu i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike, Rafael Grossi, pretendojnë se të paktën një pjesë e këtij rezerve u zhvendos – ndoshta edhe në kontejnerë të vegjël që mund të futeshin në bagazhin e një makine, sipas raporteve paraprake që morën.
Sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike, pjesa më e madhe e rezervës ndodhej në Isfahan, ku ndodheshin reaktorë bërthamorë dhe impiantet e konvertimit të uraniumit. Në ditët para sulmit, u regjistrua lëvizje e dyshimtë e automjeteve brenda dhe jashtë impianteve.
Dita tjetër për programin bërthamor
Vlerësimi i përgjithshëm është se programi bërthamor i Iranit është dëmtuar rëndë – centrifugat në Fordow ndoshta janë bërë të paoperueshme, ndërsa shkatërrimi i impiantit të konvertimit në Isfahan vonon ndjeshëm prodhimin e materialeve për përdorim bërthamor.
Megjithatë, ekzistenca e një rezerve të panjohur mund t’i lejojë Iranit, edhe me personel të kufizuar, të përpiqet të bëjë një “garë” për të ndërtuar një bombë të improvizuar.
Senatori Lindsey Graham tha në mënyrë karakteristike: “Ato mund të jenë shkatërruar sot, por Irani mund të rindërtohet. Problemi nuk ka mbaruar. Nuk e di se ku janë 400 kilogramët e uraniumit të pasuruar, por ato nuk ishin pjesë e objektivit që ishte vendosur për disa vite. Sot ato janë shkatërruar, por mund të rindërtohen.”
Mundësia që iranianët e fshehën kasafortën e tyre bërthamore në kohë para sulmeve vazhdon të nxisë shqetësimet nëse Lindja e Mesme po shkon drejt një raundi të ri përshkallëzimi të rrezikshëm.
