Sot shënohet pesëvjetori i Marrëveshjes së Washingtonit, e nënshkruar më 4 shtator 2020 në Shtëpinë e Bardhë, nën ndërmjetësimin dhe garancinë e presidentit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump. Kjo marrëveshje përbën momentin më të rëndësishëm diplomatik të Kosovës pas shpalljes së pavarësisë, sepse ishte e vetmja marrëveshje e pranuar dhe e nënshkruar nga të dyja palët si palë ndërshtetërore.
Marrëveshja e Washingtonit përgatiti terrenin për ta ecur Kosovën përpara si shtet i pavarur dhe sovran. Ajo solli njohjen e Kosovës nga Izraeli, një arritje e jashtëzakonshme diplomatike që thellonte legjitimitetin ndërkombëtar të shtetit. Po ashtu, marrëveshja hapte rrugën për projektin e gazit të lëngshëm, duke e shpëtuar Kosovën dhe rajonin nga varësia energjetike ndaj Gazprom-it rus.
Ndërkohë, ishte duke u avancuar projekti për ndërtimin e një termocentrali të ri nga kompania amerikane Contour Global, si dhe për zgjidhjen e statusit të Ujmanit dhe rrjedhës së lumit Ibër – aset strategjik i Kosovës. Vendosja e rafinerisë së gazit në Greqi, si pjesë e kësaj pakete, po sillte gjithashtu sinjale serioze për njohjen e Kosovës nga Greqia dhe Qiproja greke.
Por të gjitha këto ranë poshtë me ardhjen në pushtet të Albin Kurtit dhe Lëvizjes Vetëvendosje. Qeveria e tij refuzoi ta zbatojë marrëveshjen dhe, për pasojë, e humbi mbështetjen e plotë të SHBA-ve. Nuk u realizua vizita zyrtare në Izrael, duke dhënë sqarime të pakuptimta në Ankara përse nuk u bë vizita. Për më tepër, Administrata Biden nuk tregoi konsistencë në zbatimin e marrëveshjes, pavarësisht zotimeve.
Me refuzimin e saj, Kurti i krijoi hapësirë Vuçiqit ta bllokojë implementimin, ndërsa Kosova humbi epërsinë diplomatike dhe strategjike, duke i dhënë Serbisë edhe epërsi në dialog.
Kurti në vazhdimësi gjatë qeverisjes së tij, e hodhi poshtë çdo nismë amerikane, dëboi kompaninë Contour Global dhe ndali ndërtimin e termocentralit të ri, refuzoi projektin e gazit dhe përfitimet strategjike që sillte.
Ai u mbështet në dogmën e “reformatimit të dialogut” dhe të një alternative për “asociacionin”, por realisht u dorëzua para kërkesave serbe dhe evropiane.
Pasojat ishin të rënda: marrëveshjet e dëmshme për Kosovën në Bruksel dhe në Ohër, me pranimin e vetë-menaxhimit për komunat veriore dhe idenë e eksteritorialitetit për objektet fetare serbe; krizë në veri me braktisjen e institucioneve nga serbët lokalë; përplasje të ashpra me SHBA; poshtërim të përfaqësuesve amerikanë që u përfshinë në proces; përjashtimin e Forcës së Sigurisë së Kosovës nga ushtrimet ndërkombëtare dhe moscertifikimin e kapaciteteve të saj; degradimin e strukturës operative në ushtri dhe polici; dobësim të kushteve të shërbimit, partizimi i shërbimeve publike, shëndetësisë, arsimit, ekonomisë dhe sigurisë; ikjen masive të qytetarëve dhe vrasjen e shpresës.
Kosova sot gjendet në një situatë alarmante. Nëse vazhdon kursi aktual, rreziku më i madh është që me integrimin e përshpejtuar të Serbisë në BE – sipas idesë që prezantoi Ministri i Jashtëm Gjerman, për integrimin në paketë të Ballkanit Perëndimor – Kosova të përfundojë e integruar si pjesë kushtetuese e Serbisë. Kjo sepse Kurti me marrëveshjen e Ohrit pranoi që Serbia për 10 vite të mos ketë detyrim ta njohë Kosovën, as të ndryshojë Kushtetutën e saj. Nga tri kushtet e Artikullit 35 të BE-së mbeti vetëm “normalizimi i marrëdhënieve”, që nënkupton zbatimin e marrëveshjeve teknike të ratifikuara në Kuvendin e Kosovës – që realisht favorizojnë Serbinë, në rrugën e integrimit.
Këto zhvillime dhe vetë angazhimi lobues i Kurtit, kanë pasur qëllim për ta kaluar çështjen e Kosovës nga agjenda diplomatike amerikane në agjendën e diplomacisë evropiane, duke ia nënshtruar shtetin tonë dhe procesin politik të përmbylljes së shtetësisë, ndikimeve indirekte ruse dhe euroaziatike.
Prandaj, ky përvjetor i Marrëveshjes së Washingtonit duhet të shërbejë si moment reflektimi dhe kthese. Vetëm kthimi te kursi i veprimit politik të qartë amerikan dhe te Doktrina Trump – boshti përcaktues i politikës së jashtme amerikane, i e ndërtuar mbi realizmin, forcën kombëtare dhe mbrojtjen pa kompromis të sovranitetit, rivendos vijat e qarta të përballjes mes forcave të rendit dhe atyre të errësirës e kaosit.
Vetëm doktrina e administratës Trump – e bazuar në vendimmarrje të fortë, garanci reale dhe mbrojtje të interesave strategjike, mund t’i rikthejë Kosovës shpresën dhe perspektivën si shtet i pavarur dhe sovran.
