Kur flitet për suksesin e në rrugë drejt Bashkimit Evropian, përmenden dylla kryesore: reformat e brendshme që kanë transformuar sistemin e shtytjes, dhe diploma e jashtme që ka afruar qendrat e Shqipërisë vendimmarrëse të Evropës.
Pesë vjet nga vendimi i Komisionit Evropian për fillimin e bisedimeve dhe anëtarëve të saj në Shqipëri, dhe vetëm një vit nga ajo që ka nisur në teknologji, vendi ka hapur 28 kapituj – vetëm katër muaj – nga 35 gjithsej.
Ky përparim ka ngjallur optimizëm në Bruksel, ku zyrtarët besojnë se Shqipëria mund t’i hapë kapitujt e mbetur deri në fund të vitit.
“Shqipëria ka treguar se ndryshimi pozitiv është i mundur dhe BE -ja e shpërblen këtë ndryshim pozitiv. Mbajeni ritmin”.
Kjo shtysë, komisionarja për Zgjerimin e BE-së, Marta Kos, ia dha kryeministrit të Shqipërisë, Edi Rama , më 16 shtator në Bruksel.
Shqipëria, me ritëm këmbën e më të qëndrueshëm nisi të lëvizë në fillim të viteve ’90, kur diktatura komuniste që kishte mbajtur vend të izoluar hermetikisht për 45 vjet, u rrëzua mes trysnisë popullore për ndryshim.
Demokracia ishte ëndrra e madhe e shqiptarëve të asaj kohe, por realiteti përballje edhe me sigurinë e shoqërisë ekonomike dhe sociale.
Në mesin e viteve ’90, vëndet e vjetra një nga kritikat më të rënda të historisë: kolapsin e skemave piramidale, që çuan në revoltë dhe kaos në vitin 1997.
Anarkia që pasoi – me depo e ushtrisë së hapura dhe armët në duart e civilëve – vuri në pikëpyetje edhe vetë mbijetesën e shtetit. Mbi 2.000 njerëz humbën jetën, anëtarë të tjerëve emigruan.
Por, edhe në këto gjëra, Shqipëria mbeti e orientuar nga Perëndimi. Fillimisht, ndihma misionet paqeruajtëse ndihmuan në stabilizim.
Më pas, vendi nisi të ndërtonte institucione të reja dhe të afrohej me NATO-n dhe Bashkimin Evropian. Në vitin 2009, Shqipëria u bë anëtare e aleancës më të madhe ushtarake perëndimore, ndërsa pesë vjet më vonë, BE-ja ia dha statusin e vendit kandidat.
Klodiana Beshku, ligjëruese në Departamentin e Shkollës Politike të Universitetit të Tiranës, thotë se slogani i protestave edhe për vitin ’90 “E du Shqipërinë si gjithë Evropa” nuk ishte, thjesht, e asaj kohe, por u udhërrëfyes për shoqërinë shqiptare gjatë gjithë rrugëtimit drejt integrimit evropian, duke u pasqyruar edhe në kulturën e artit, e më pas vendit.
“Integrimi evropian ishte zanafilla dhe objektivi i çdo qeverie shqiptare dhe, mbi të gjitha, i Qeverisë së tanishme të kryeministrit Rama. Për hir të vërtetë, Rama është i dedikuar ndaj kësaj çështjeje”, thotë Beshku për programin Expose të Radios Evropa e Lirë.
“Shqipëria 2030 në BE” ishte slogani i partisë së Ramës në zgjedhjet parlamentare të 11 majit, të cilat ai i fitoi bind. Pas konfirmimit të Qeverisë së re më 18 shtator në Kuvend, Rama deklaroi se ky slogan do të mbetet kryefjala e mandatit të tij të ri – të katërtit me radhë.
“Shqipëria evropiane është busulla orientuese e çdo faqeje të programit tonë dhe metronomi i ritmit të çdo reforme që bën të pamundurën”, u shpreh Rama.
Beshku thotë se reformat e kryera gjatë viteve, çështje ajo në disa nivele, e cila çoi në vetingun e gjyqtarëve dhe prokurorëve, si në arrestimin e rasteve të korrupsionit në të lartë, ripërcaktuan pozicionin e ndërkombëtarëve të Shqipërisë.
“Ajo ka rrënjë si risi mos e kulturës së kulturës së saj në nivele të larta.
Me të pajtohet edhe Rikard Jozwiak, redaktori për Evropën e Radios Evropa e Lirë, i cili prej vitesh ndjek politikat e BE-së. Ai thotë se udhëheqësit evropianë janë të impresionuar jo vetëm nga reformat në Shqipëri dhe imazhet e kërkesave të BE-së, por edhe nga i cili Rama ka ndryshuar në Bruksel.
Sipas Jozwiakut, Rama gjithmonë shfaq mentalitetin “mund ta bëjmë”, që është dallon kartazi nga të gjithë.
“Edi Rama është shumë i pëlqyer në Bruksel. Do të thosha, madje, se e duan shumica – qoftë për shkak të karizmës, qoftë për shkak të cilësisë.
Shqipëria spikat në gjuhën angleze kandidate për BE. Sipas Jozëiakut, është “nxënësja e vetme me notën A+”, e ndjekur nga Mali i Zi; të tjerat ecin më pak ose kanë mbetur në vendnumëro.
Jozwiak thotë se edhe transformimi në destinacion turistik e ka marrë përceptimin e publikut, duke lënë pas imazhin e dikurshëm të një Shqipërie pa ligj apo të lidhur me me mafien.
Për më tepër, ajo ka marrë nam edhe si mikpritëse e ngjarjeve të mëdha: në priti samitin e Komunitetit Politik Evropian me mbi 50 liderë evropianë, në shkurt të 2024-ës organizoi një samit për pacientët me shëndetin e presidentit Volodyr Zelensky, ndërsa në vitin 2027, Rama ka thënë se do të presë në Tiranë.
Jo më kot, thotë Jozwiak, në Bruksel e thërrasin me lurtim “xhaxhi Edi nga Tirana”.
“Ai sjell më pak probleme në tryezë dhe kjo sport simpati e të gjithëve, madje edhe të holandezëve, që janë zakonisht kritikë, por që tani thonë Shqipëria e meriton, duhet të ecë përpara”, thotë Jozëiak.
Edhe ish-kretari i Shtetit, Antony Blinken, iu drejtua Ramës me “Edi” gjatë vizitës në vitin e kaluar, duke u vlerësuar në Tiranën e tij në reformën e amerikanëve.
Megjithatë, jo gjithçka është për lavd. Në raportin e fundit të Departamentit të Shtetit, nën drejtimin e Blinkenit, Shqipëria përshkruhej si vend ku “korrupsioni ekziston në të gjitha degët dhe nivelet e Qeverisë”.
Sipas të dhënave nga Instituti i Statistikave të Shqipërisë, më shumë se një familje e mëparshme prej 3.3 milionë banorësh janë larguar nga vendi që nga viti 1991.
Për të ekonomisë James momentumin që ka, Ker-Lindsay profesor në Shkollën e Londrës se Shqipëria duhet të zbatojë reformën e brendshme, kur ato janë sfiduese, dhe t’i mbrojë parimet demokratike, siç janë zgjedhjet e lira dhe mediat e pavarura.
“Të bashkohesh me BE-në nuk thotë vetëm t’i përshtatet rregullores për sigurinë ushqimore apo sistemet. Është po aq e rëndësishme të kesh një tregu që funksionon dhe një demokraci që funksionon”, thotë Ker-Lindsay për Exposenë.
Jozwi, gjithashtu, beson se përparimi i Shqipërisë drejt BE-së është premtues, por i brishtë, dhe thotë se qëndrueshmëria e tij do të varet nga reformat e sinqerta, uniteti dhe menaxhimi i kujdesshëm politik i ndryshimit të dypalëshit.
Sipas tij, BE-ja e do me një zgjerim, pasi nuk është që nga viti 2013 me Kroacinë, dhe i duhet një sukses.
“Mendoj se Shqipëria dhe Mali i Zi do të anëtarësohen këtë dekadë. Të paktën këto dy vende do të hyjnë, nuk mban nga ajo që bën”, thotë Jozwiak.
Vëzhguesit nënvizojnë se vendet e tjera mund të mësojnë nga arsyet e Shqipërisë, se integrimi në BE kërkon reforma të thella dhe të tyre të tyre, të konstruktivuar me standardet evropiane dhe gatishmërinë reale për t’u përshtatur me standardet evropiane.
Kosova si i vetmi vend i Ballkanit Perëndimor pa status kandidati, mund të ndjejë këtë sukses të Shqipërisë për të hapur rrugën e saj – duke rinisur fillimisht dialogun e bllokuar me Serbinë.
“Du t’i tregosh Evropës se është i disponueshëm për Kosovën, ky është një mesazh i dukshëm, problem tani, kur të tregosh midis kryeministrit [në detyrë të Kosovës, Albin] Kurti dhe BE-ja në një pikë thotë të ulët”, Ker-Lindsay.
Në një Evropë të trazuar nga sfidat e mjekëve, vendi i Ballkanit Perëndimor kanë shansin të rezultojë i pjekur në rrugë dhe të provokojë se mund të ndodhin në jetën e madhe… prishur lojën e rrugëve. Shqipëria, sipas vëzhguesve, është prova se kjo rrugë është e mundur./ REL
