Media britanike, The Observer i ka kushtuar një artikull situatës delikate të largimit të shqiptarëve drejt Britanisë së Madhe me gomone. Sipas medias së huaj, çdo familje në Shqipëri tashmë ka një anëtar jashtë vendit, ndërsa sondazhet kanë treguar se të paktën 60% duan të largohen.
Kriza në marrëdhëniet mes dy vendeve, e ardhur nga anijet që kalojnë Kanalin me një numër gjithnjë në rritje të shqiptarëve, është reflektuar edhe në kalibrin e zyrtarëve, ushtarakë dhe politikë, që vizitojnë misionin britanik. Javën e kaluar ishte Gjenerali Stuart Skeates, veterani afgan tani që drejton përpjekjet për të frenuar kalimet. Këtë javë sekretarja e brendshme, Suella Braverman, pritet të zhvillojë një vizitë që, shpresohet se do të zbusë zemërimin e shkaktuar nga përshkrimi i saj i shqiptarëve si organizues të një “pushtimi” të Mbretërisë së Bashkuar.
Të enjten, ndërsa mosmarrëveshja u përshkallëzua dhe kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, e krahasoi retorikën e qeverisë britanike me “ulërimë nga një çmendinë”, punëtorët po rilyenin barrierat e vazove jashtë ambasadës së KingSmith. Por qendra e vërtetë e mosmarrëveshjes që e ka shtyrë Londrën të dërgojë delegacionet e saj nuk është në Tiranë, por gati 100 milje në veri-lindje, në malësitë e goditura nga varfëria e Shqipërisë, ku shumë ende ëndërrojnë të shkojnë në Dover me gomone, Braverman është e vendosur t’i ndalojë.
Dikur një vendgrumbullim për të dënuarit dhe të burgosurit politikë gjatë epokës komuniste të Shqipërisë, në këtë terren të vështirë, brenda pamjes së të ashtuquajturve “malet e mallkuara” të Alpeve Shqiptare, janë me fat ata që kanë një punë të sigurojnë jetesën, ku paga mesatare vetëm 270 € në muaj. Në qytetin e Kukësit, i cili pranoi mijëra refugjatë shqiptarë etnikë gjatë luftës së vitit 1999 në Kosovë, të rinjtë raportohet se po ndjekin kurse intensive të gjuhës angleze, për t’u bashkuar me miqtë dhe të afërmit në Britani.
“Shumë nga shqiptarët që fillimisht shkuan [në Mbretërinë e Bashkuar] u paraqitën si azilkërkues kosovarë”, thotë Dr. Ilir Gëdeshi, eksperti kryesor i migracionit në vend, duke shpjeguar lidhjet e pazakonta të rajonit me Britaninë.
Gëdeshi, i cili drejton Qendrën për Studime Ekonomike dhe Sociale në Tiranë, është përballur me pjesën më të mirë të tre dekadave që kur Shqipëria postkomuniste u hap me botën e jashtme.
“Kjo bisedë për pushtim, për bandat, është shumë e gabuar,” thotë ai.
“Nëse nuk do të kishte pasur krizë ekonomike në Greqi apo Itali, shumë do të shkonin ende atje. Ajo që është e qartë është se në veri është varfëria, mungesa e çdo shprese, ajo që qëndron pas kësaj valë të fundit.”
Pothuajse të gjithë 12,000 shqiptarët që vlerësohet se kanë hyrë në MB këtë vit besohet se kanë ardhur nga malësitë veriore. Shumica e tyre janë vetëm në shkollën fillore, sipas Gëdeshit. Kryetari i qytetit verior të Hasit ka premtuar të ngrejë një statujë të Mbretëreshës Elizabeth II në shenjë mirënjohjeje për të gjithë Britaninë. Shqipëria e Veriut u la në duart e veta edhe kur Enver Hoxha, diktatori stalinist që mori pushtetin në vitin 1944, u përpoq të transformonte vendin. Optimizmi i krijuar nga ndërtimi i një aeroporti ndërkombëtar në Kukës, një stadium futbolli me 8000 vende dhe rrugë të reja nuk arritën të përmirësonin asnjë ndjenjë mundësie personale.
“Shumica e kushërinjve të mi janë në Britani”, thotë 24-vjeçarja Era Koleci, nga qyteti verior i Burrelit, ndërsa punon në qendrën moderne kulturore në kryeqytet.
“Personalisht nuk dua të largohem, por kështu funksionon”, thotë ajo. “Tre kushërinjtë e mi shkuan në tre muajt e fundit. Ata shpenzuan 3000 £ secili për kalimin me gomone. Nëna ime thotë se ata arritën atje të sigurt. Nëse ata mund të jetojnë një jetë të mirë, pse jo?”
Koleci, e cila ka studiuar administrim biznesi, është një nga të rinjtë shqiptarë që duan ta lënë vendin e tyre.
“Mbi 1,000 delegacione të të rinjve nga e gjithë Evropa na kanë vizituar këtë vit dhe ata kanë mbetur shumë të befasuar nga pasioni ynë dhe gjithë puna që po bëjmë”, thotë 28-vjeçarja Dafina Peci, sekretare e përgjithshme e kongresit të Rinisë, duke u ankuar për stereotipet.
“I yni është një vizion për të ardhmen, por ka shumë kontradikta në vendin tonë dhe një ndryshim i madh midis zonave urbane dhe rurale.”
Peci është shembulli tipik për një brez të ri shqiptar që kërkon përmirësim të qeverisjes. “Mendoj se problemi ynë më i madh është mosgatishmëria për të folur sinqerisht për gjërat që duhet të na shqetësojnë ne si shoqëri”, thotë ajo.
“Është e tmerrshme të portretizohesh si një komb që lejon migrimin ilegal, kur të gjithë e dimë se të largohesh nga zona jote e rehatisë, nga gjuha, nga familja – të gjitha kujtimet që ke njohur ndonjëherë nënkupton një nivel dëshpërimi.”
Në një vend me një popullsi më të vogël se Uellsi, thuhet se çdo familje në Shqipëri tashmë ka një anëtar jashtë vendit. Sondazhet kanë treguar se të paktën 60% duan të largohen. Ndërkohë që varfëria mund të jetë forca shtytëse për migrimin në veri, në Tiranë është arsimi e dëshira për jetë të lira nga miqësia dhe korrupsioni që po i shtyn njerëzit jashtë. Rritja e kërkesave për azil nga të diplomuarit e vendosur për të vazhduar studimet jashtë shtetit është një shqetësim i veçantë për Gëdeshin, i cili i frikësohet një ikjeje të trurit të vendit.
“Të gjithë duan të ikin”, thotë Arta Jorgi, e cila është 47 vjeç, flet tre gjuhë dhe ka tre diploma.
“Korrupsioni është si kanceri këtu. Për të marrë një punë në sektorin publik duhet të premtosh se do të sjellësh 1500 vota dhe nuk po bëj shaka, ata kanë njerëz që i numërojnë”, thotë ajo.
“Nuk kam miq në Tiranë, sepse të gjithë janë larguar. Në janar kam në plan të shkoj edhe në Amerikë.”
Në një vend dikur aq të izoluar sa Shqipëria, ardhja e demokracisë ka rezultuar në një përqafim në dukje të gjallë të kapitalizmit. Rrokaqiejt e mëdhenj prej çeliku dhe betoni ngrihen mbi sheshin Skënderbej të Tiranës; makinat e shpejta lundrojnë në bulevardet e zbukuruara me korsi biçikletash; janë shfaqur një bollëk restorantesh dhe kafenesh që shërbejnë mallra të importuara dhe verëra të shkëlqyera, ndërkohë që planet janë në zbatim për të krijuar një muze dhe teatër më të avancuar. Por rrethi i virtytshëm që shumëkush kishin pritur nga ardhja e demokracisë duket se i ka shpëtuar Shqipërisë. Rrokaqiejt dhe shenjat e tjera të kapitalizmit janë, thonë shumë, një simbol i pastrimit të parave të fitimeve të paligjshme të tregtisë së drogës. Në një lëvizje që ka shkaktuar zemërim në një kohë kur çmimet e pronave janë rritur me më shumë se një të tretën, qeveria ka sinjalizuar se mund të jepet një amnisti për pronarët e pronave të konsiderueshme bankare në këmbim të një takse të vetme prej 10%.
“Ndërsa pjesa tjetër e botës po lëviz në sekonda, ne duket se po lëvizim në orë”, thotë Enkelda Hakrama, një studente shkencash.
“Nëse nuk do të kisha një djalë, do të isha larguar me siguri.”
Klajdis Rama, i regjistruar në degën e informatikës, është dakord. “Unë jam 18 vjeç, por tashmë e di që dua të jem në MB ose SHBA“, thotë ai.
“Shqipëria nuk ka asnjë të ardhme. Nëse doni të jetoni mirë dhe dëshironi të paguheni më shumë, nuk duhet të qëndroni këtu”.
Ekspertët ia atribuojnë eksodin një periudhe tranzicioni ekonomik që ka zgjatur shumë, e përkeqësuar nga shpresa për të hyrë në BE, një lëvizje që do të kishte lehtësuar investimet e huaja. Dhe ata kanë frikë se nëse vazhdon, një ekonomi tashmë ndër më të varfrat në Evropë vetëm sa do të përkeqësohet.
“Për disa kohë, bizneset janë ankuar se nuk mund të gjejnë punonjës. Tani thonë se nuk mund të gjejnë blerës”, thotë Ornela Liperi, kryeredaktore e Monitor, revistës ekonomike në vend, e cila e përshkruan industrinë e turizmit si të vetmen pikë të ndritshme.
“Shqiptarët shohin rrokaqiejt dhe gjithë të tjerat, dhe kjo i zemëron sepse e dinë se asnjë prej tyre nuk do t’ua bëjë jetën më të mirë.”
