Gazeta britanike Guardian paralajmëron në një analizë të rrezikut të një gare të re të armëve bërthamore nën administratën Trump, pasi Uashingtoni po largohet nga aleancat e tij tradicionale dhe flirton me izolacionizmin.
Përmes shembujve historikë, ai nënvizon se sa i brishtë ka qenë ekuilibri bërthamor në të kaluarën dhe se si braktisja e Ukrainës nga SHBA-ja minon çdo përpjekje të ardhshme për çarmatimin ndërkombëtar. Në të njëjtën kohë, analizohet vizioni ekspansionist MAGA i Trump për një Amerikë perandorake, duke kërcënuar si Evropën ashtu edhe stabilitetin global, duke lënë të hapur pyetjen: a po shkojmë drejt një ekuilibri të ri apo një lufte shkatërruese?
Siç raporton Guardian, në tekstin e nënshkruar nga pedagogu i shkencave politike Alexander Hurst në vitin 1965, qeveria britanike bllokoi shfaqjen e filmit The War Game, një pseudo-dokumentar i porositur nga BBC, pasi e konsideronte përmbajtjen e tij si shumë “të frikshme” për publikun.
Filmi përshkruan me realizëm të ftohtë se çfarë do të sillte një sulm bërthamor në Mbretërinë e Bashkuar. U deshën dy dekada për t’u shfaqur më në fund, pak para daljes në treg të Threads, një film që prezantoi për herë të parë me saktësi shkencore skenarin e një dimri bërthamor.
Këto imazhe nuk janë thjesht konstruksione kinematografike. Bota, gjatë Luftës së Ftohtë, i shpëtoi shkatërrimit të plotë më shumë se një herë. Dy nga rastet më të dukshme kur njerëzimi u gjend në prag të konfliktit bërthamor përfshijnë vendime individuale nga njerëz që guxuan të sfidonin protokollet.
Në vitin 1962, gjatë krizës së raketave Kubane, oficeri sovjetik Vasily Arkhipov parandaloi përdorimin e armëve bërthamore nga nëndetësja e tij, në një kohë kur dy oficerët e tjerë të lartë të tij besonin se tingujt e shpërthimeve rreth tyre ishin një shenjë lufte. Njëzet e një vjet më vonë, në vitin 1983, oficeri sovjetik Stanislav Petrov refuzoi të raportonte një lëshim të zbuluar të raketës bërthamore të SHBA, duke supozuar – me saktësi, siç doli – se sistemi i paralajmërimit kishte bërë një gabim.
Këto momente tregojnë se sa i brishtë ishte ekuilibri dhe sa i vogël është marzhi i gabimit në një mjedis bërthamor. Por sot ky ekuilibër po prishet sërish.
Ukraina dhe prishja e besimit
Në vitin 1994, Ukraina hoqi dorë nga arsenali i saj masiv bërthamor – i treti më i madhi në botë në atë kohë – në këmbim të garancive të sigurisë nga SHBA, Britania e Madhe dhe Rusia. Tre dekada më vonë, Rusia i ka shkelur këto angazhime dhe Donald Trump, në vend që të mbrojë marrëveshjen, duket se po anon drejt Vladimir Putinit.
Me ndërprerjen e ndihmave ushtarake dhe shkëmbimit të inteligjencës nga SHBA-ja me Ukrainën, bota po merr një mesazh të qartë: asnjë vend nuk mund të mbështetet tani në garancitë ndërkombëtare të sigurisë. Në vend që të kufizojë përhapjen e armëve bërthamore, tradhtia e Ukrainës e bën më të mundshëm që shtetet e tjera – madje edhe aleatët tradicionalë të SHBA-së – të kërkojnë të marrin armët e tyre bërthamore.
Perandoria MAGA dhe Strategjia ekspansioniste e Trump
Administrata Trump nuk i ka fshehur ambiciet e saj ekspansioniste. Në qarqet MAGA (Make America Great Again), po qarkullojnë harta që tregojnë një Amerikë që kërkon të dominojë plotësisht Amerikën e Veriut. Vetë Trump ka qëlluar tashmë “gjuajtjen” e parë ekonomike ndaj Kanadasë, duke sugjeruar që ajo të bëhet “shteti i 51-të” i SHBA-së.
Gjatë fjalimit të tij në Kongres, ai deklaroi hapur se “ne do të marrim Grenlandën në një mënyrë ose në një tjetër” dhe shënjestroi Kanalin e Panamasë. Qëllimi i administratës Trump nuk është thjesht zgjerimi territorial, por transformimi i Shteteve të Bashkuara në një superfuqi të izoluar, të pakontrolluar, e cila nuk është e detyruar nga marrëveshjet dhe aleancat ndërkombëtare.
Pengesa më e madhe për këtë vizion është Bashkimi Evropian. BE-ja mishëron gjithçka që kampi i Trump kërkon të çmontojë: sundimin e ligjit, kontrollin e pushtetit, bashkëpunimin për të adresuar krizat globale si ndryshimi i klimës.
Bota është duke u riarmatosur
Me demokracinë amerikane në tërheqje dhe strategjinë e SHBA-së që ndryshon rrënjësisht, mundësia e një gare të re armatimi tani është e dukshme. Japonia, Koreja e Jugut, Australia dhe Kanadaja tashmë kanë arsye të mira për të rishqyrtuar qëndrimin e tyre ndaj armëve bërthamore.
Në Evropë, Emmanuel Macron ishte i qartë: “Dua të besoj se Shtetet e Bashkuara do të qëndrojnë pranë nesh, por ne duhet të jemi të përgatitur për të kundërtën”. Presidenti francez la të kuptohet se parandalimi bërthamor francez – i vetmi në BE – mund të zgjerohet për të mbuluar të gjithë Evropën.
Megjithatë, a do të mjaftojë forca parandaluese bërthamore franceze? Rusia e ka përdorur tashmë kërcënimin bërthamor si një armë frikësimi në luftën kundër Ukrainës. Në një mjedis të tillë, BE-së mund t’i duhet të krijojë strategjinë e saj të pavarur parandaluese.
