Irani dhe Shtetet e Bashkuara kanë përfunduar një raund të parë bisedimesh në Oman mbi programin bërthamor të Teheranit – takimi i nivelit më të lartë midis dy vendeve që nga viti 2018.
Ministri i Jashtëm i Iranit, Abbas Araghchi, i tha televizionit shtetëror iranian përpara bisedimeve se vendi i tij dëshironte një “marrëveshje të drejtë”.
Presidenti Donald Trump i tërhoqi SHBA-të nga një marrëveshje e mëparshme bërthamore midis Iranit dhe fuqive botërore në vitin 2018 dhe ka thënë prej kohësh se do të bënte një marrëveshje “më të mirë”.
Bisedimet shihen si një hap i parë i rëndësishëm për të përcaktuar nëse një marrëveshje mund të arrihet.
Ato zgjatën dy orë e gjysmë dhe të dyja palët ranë dakord që t’i rifillojnë javën e ardhshme, tha Araghchi.
Esmail Baghaei, zëdhënësi i ministrisë së jashtme të Iranit, i përshkroi bisedimet si “indirekte”, me delegacionet të ulura në dhoma të veçanta dhe duke shkëmbyer mesazhe nëpërmjet ministrit të jashtëm të Omanit, Badr bin Hamad al-Busaidi.
I dërguari i Trump, Steve Witkoff, i cili drejton delegacionin amerikan, më parë kishte folur vetëm për takime ballë për ballë.
Megjithatë, Araghchi shkroi në rrjetet sociale pas bisedimeve se ai dhe Witkoff “biseduan për disa minuta” me Busaidin kur u larguan nga bisedimet.
Ai tha se raundi tjetër mund të mos ndodhë në Oman, por megjithatë do të ndërmjetësohet nga kombi.
“As ne dhe as pala tjetër nuk duam negociata të pafrytshme, diskutime për hir të diskutimeve, humbje kohe apo bisedime që zvarriten përgjithmonë”, tha Araghchi për televizionin shtetëror iranian.
Busaidi shkroi në X se ai ishte “krenar” që kishte ndërmjetësuar negociatat “me qëllimin e përbashkët për të përfunduar një marrëveshje të drejtë dhe detyruese”.
Ai tha se bisedimet “u zhvilluan në një atmosferë miqësore të favorshme për lidhjen e pikëpamjeve dhe përfundimisht arritjen e paqes, sigurisë dhe stabilitetit rajonal dhe global”.
Çështja më e rëndësishme në lojë është se çfarë lloj marrëveshjeje do të ishte e gatshme të pranonte secila palë.
Trump i dërgoi një letër udhëheqësit suprem të Iranit përmes Emirateve të Bashkuara Arabe muajin e kaluar, duke thënë se ai dëshironte një marrëveshje për të parandaluar Iranin nga marrja e armëve bërthamore dhe për të shmangur sulmet e mundshme ushtarake nga SHBA dhe Izraeli.
Irani shpreson një marrëveshje për të kufizuar, por jo për të çmontuar, programin e tij bërthamor në këmbim të lehtësimit të sanksioneve.
“Qëllimi ynë është të arrijmë një marrëveshje të drejtë dhe të ndershme nga një pozicion i barabartë dhe nëse edhe pala tjetër vjen nga i njëjti pozicion, atëherë shpresojmë se do të ketë një shans për një mirëkuptim fillestar që do të çojë në rrugën e negociatave”, tha Araghchi.
Ai shtoi se ekipi që erdhi me të ishte i përbërë nga ekspertë “të ditur në këtë fushë të veçantë dhe që kanë një histori negocimi për këtë çështje”.
Një burim i paidentifikuar në Oman i tha agjencisë së lajmeve Reuters se bisedimet do të synojnë gjithashtu të de-përshkallëzojnë tensionet rajonale dhe të sigurojnë shkëmbimin e të burgosurve.
Trump kishte bërë të ditur se bisedimet do të zhvilloheshin gjatë një vizite të Benjamin Netanyahu në Shtëpinë e Bardhë të hënën. Kryeministri izraelit tha të martën se të dy udhëheqësit kishin rënë dakord se Irani “nuk do të ketë armë bërthamore”.
Netanyahu më herët tha se ai dhe Trump kishin rënë dakord që Irani “nuk do të ketë armë bërthamore”.
Netanyahu ka bërë thirrje për një “marrëveshje të stilit të Libisë”, duke iu referuar kombit afrikano-verior që ka çmontuar plotësisht programin e tij të armëve në një marrëveshje të arritur me fuqitë perëndimore në vitin 2003. Kjo mund të jetë krejtësisht e papranueshme për Iranin.
Zyrtarët iranianë e kanë bërë të qartë se negociatat do të fokusohen vetëm në programin e tij bërthamor, jo në aftësinë e tij më të gjerë të mbrojtjes, siç është programi i tij i raketave balistike.
Në prag të bisedimeve të premten, Trump tha se donte që Irani “të ishte një vend i mrekullueshëm, i mrekullueshëm, i lumtur – por ata nuk mund të kenë armë bërthamore”.
Trump ka paralajmëruar se SHBA do të përdorë forcën ushtarake nëse nuk arrihet një marrëveshje dhe Irani ka thënë vazhdimisht se nuk do të negociojë nën presion.
Presidenti amerikan u tha gazetarëve në Zyrën Ovale të hënën se “do të ishte një ditë shumë e keqe për Iranin” nëse bisedimet do të ishin të pasuksesshme.
Irani këmbëngul se aktivitetet e tij bërthamore janë tërësisht paqësore dhe se ai kurrë nuk do të kërkojë të zhvillojë ose të marrë armë bërthamore.
Megjithatë, që kur Trump u tërhoq nga marrëveshja e vitit 2015 – e cila skadon më vonë këtë vit – Irani ka shkelur gjithnjë e më shumë kufizimet e vendosura nga marrëveshja bërthamore ekzistuese si hakmarrje për sanksionet gjymtuese të SHBA-ve të rivendosura shtatë vjet më parë, dhe ka grumbulluar mjaft uranium shumë të pasuruar për të prodhuar disa bomba.
Sipas kushteve të marrëveshjes së vitit 2015, Irani ra dakord të pasurojë uranium vetëm deri në 3.67% pastërti për 15 vitet e ardhshme.
Në shkurt, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) raportoi se Teherani kishte grumbulluar uranium të pasuruar deri në 60% pastërti dhe mund të kalonte me shpejtësi në 90%, që do të ishte e shkallës së armëve.
Marrëveshja bërthamore e vitit 2015 mori gati dy vjet negociata intensive. Në fillim të kësaj përpjekjeje të re për të arritur një marrëveshje, programi i Iranit është shumë më i zhvilluar dhe kompleks, dhe rajoni më i gjerë është shumë më i paqëndrueshëm./ BBC
