Nga Ylli Pango
…Zysha Lia Ha-Ha. Më elegantja ndër zyshat e gjimnazit. Fine. Me naze. Me poza. Me zë të përkëdhelur. E martuar me një burrë me biografi e punë të mirë.
Edhe me një të dashur. Thuhej se ishte thjesht flirt. Kështu e quante i dashuri. Një mësues tjetër nga ata që e thërrisnin presor. Fliste,(sipas nesh, nxënësve), rrjedhshëm anglisht. Natyrisht pa qenë kurrë në Angli a Amerikë. E kujt i shkonte mendja, a edhe ëndrra, të shkelte ndonjëherë në ato vende të përbindshme…
Ajo zysha na dukej, a na sillej, sikur të ish lindur diku në Paris a Romë. Kish, sē paku në pamje, edhe në vendet komuniste, njerëz të tillë. Si punë mbetje “ të botës së egër të reklamës”. Ku ta dish ç’gen trashëgonin së largu në kohë.
Ishte edhe disi përbuzëse a poshtëruese ndaj të dobtëve
Si i tha motrës për mua kur e takuam rastësisht rrugës:
“Pse kaq i verdhë, pa mish, pse nuk e shëndoshni pak?” Motrën e kish nxënëse. Unë isha ende çerr i vogël në fillore. Vërtet i dobët e i zbehtë. Motra u mek.
Ky yni, ish Gjimnazi më i vjetër a më i vetëm i qytetit. Kështu quhej. Mbante emrin e qytetit, si i vetmi i tij.
Më vonë i vunë emrin e një heroi që nën zë thuhej se e kish vrarë Tarrasi. A se ish më i ditur se komandanti, a se dhe ky dashuronte po atë çupë. Atë që mori Tarrasi, më vonê,për grua
Gjithsesi kujt dyshonte, i thuhej nën zë: “E pse nuk i shkon kurrë Tarrasi vizitë familjes së krye-heroit, ndërkohë që viziton të tjerë e të tjerë çdo vit”. Disa nga këta që flisnin nën zë, hynë e nuk dolën më nga burgjet pak më vonë…
…”Bota e re e së ardhmes së ndritur” i mbante në survejim tipat si zysha, dashnori a edhe burri i saj. Ju dukeshin a edhe aty lart në parti, i quanin si biçim “borgjezësh”. Ky i shoqi, mes nesh qurrashëve të vegjël të shkollës, thuhej se kish parë botën. Sepse kur fliste me shokë u rrëfente për mrekulli qytetesh si Buenos Aires( ah Buenos Aires…!, Oh, Ajri i mirë i mëngjesit…ç’qytet)…Rio de Janeiro, (ky lumë janari), e deri për Antibe që përzjehej edhe me Antile, Romë, a Paris a Nice. Në fakt lexonte shumë e përfytyrimin e kish të ndezur. Kish qenë veç një herë në Prishtinë, me pedagogë të tjerë…
Më vonë na rezultoi që gjithçka “borgjeze” e që dukej klas, rridhte ngaqë i jati i burrit, anëtar partie i orëve të para, ish një lloj nëpunës i lartë i partisë në qeveri. Çoç ishte…Veç kësaj, ish kapur, thuhej, një herë tek luante bixhoz me “ borgjezē” të tjerë… Nuk di a bëri pak burg a e hoqën nga partia e dashur…
…30 vjet më vonë, në demokraturë, kur sapo u hap edhe për ne të lënët pas dynjaje, bota, rastisi të udhëtonim në një avion me çiftin e fisēm të së shkuarës. Zysha më pa po nuk më njohu. A ndofta nuk e lidhi dot pamjen time prej meso burri me kostum, me atë djalin e vogël anemik, vëllanë e njerës prej nxënësve të trembura të dikurit…
…Ndaluam në Romē, prej nga unë tranzit drejt Strasburgut e ata nuk di për ku. Tek bëheshim gati të zbrisnim nga avioni, ajo pat mbetur ulur, me rryp sigurie mbërthyer e s’po dinte ta hapte e nuk po i shqitej dot. E i shoqi që përpiqej ta ndihmonte e nuk mundej dot as ai( si ish “ćliruar”, vallë vetë?)…Pastaj e kuptova… Ai po i thoshte të kalonte rrëshqanthi, poshtë rrypit të sigurisë, se ndofta ish mbërthyer keq ajo kapësja e nuk hapej. A thua të kish kaluar vetë ashtu ai burrë, e nuk e pata vënë re. Kish gjasë se pat qenë gjithmonë mashkull i shkathët e i zoti…E vijonte të mbetej. Se dukej të ish dhe udhëtimi i tyre i parë me avion…
…I kisha sërish përpara tek kalonin kontrollin e bagazheve të dorës e atë trupor. Po prisja rradhën pas tyre e po shihja tek u “fusnin duart” kontrolluesit, e ata për tu treguar sa më të bindur, (a ashtu mendonin se duhej),i ngritën duart jo anash, por lart…Sikur po “dorëzoheshin”. Sikur luteshin, kërkonin falje: “ Kontrolloni, kontrolloni ju lutem…Na bëni ç’të doni”. Ishin aq të bindur e të përkorë…
…E ashtu vazhduan me duart lart edhe pas kontrollit e nuk po i ulnin duart as kur mbaruan kontrollin, e vazhduan ashtu më tej, derisa kontrollorët zunë e qeshën( ndofta edhe i morën për aktorë komikë), e u thanë: “Qetësohuni zonjë…zotëri….në rregull…ulini duart…”
…I gjithë mjerimi i një bote izolimi, mpiksur në një çift, gjithsesi edhe ai i mbrehur gjatë …..
