Washingtoni dhe Brukseli po ndezin një tjetër fitil ballkanik duke ushtruar presion mbi Prishtinën për të krijuar një Asociacion të Komunave me shumicë Serbe (AKS). Edhe pse ithtarët e AKS-së pretendojnë se ajo nuk do të cenojë kushtetutën e Kosovës dhe as nuk do të kërcënojë pavarësinë e saj dhe institucionet demokratike, në praktikë ajo mund të ketë pasoja serioze negative si në vend ashtu edhe në rajon.
Çdo marrëveshje e bazuar kryesisht në përkatësinë etnike në të cilën shteti fqinj nuk e njeh pavarësinë e Kosovës është një recetë për konflikt. Komunat ekzistuese me shumicë serbe tashmë i ofrojnë pakicës përfaqësim lokal, të drejtën për të emëruar policë, arsimim në gjuhën serbe dhe shumë përfitime të tjera. Në të njëjtën kohë, Beogradi minon integritetin e Kosovës përmes institucioneve të saj “paralele” në veri të vendit dhe ndërhyn drejtpërdrejt në politikën e Kosovës duke kontrolluar Listën Serbe, partinë që ka kompetenca joproporcionale në parlament dhe ministra të garantuar në qeveri. Subversioni është gjithashtu i dukshëm në rrjetet kriminale ndërkufitare, dezinformimin mediatik dhe lehtësimin e depërtimit rus.
Nisur nga ky kontekst, AKS do të ofronte një mundësi më të thellë dhe më të gjerë për të minuar shtetësinë e Kosovës. Propozimet e paraqitura në Prishtinë nga qeveria e SHBA-së dhe të hartuara dukshëm nga burokratët francezë dhe gjermanë kanë të paktën tre dobësi thelbësore. Së pari, atyre u mungojnë garancitë e besueshme se institucionet e reja të AKS-së nuk do të infiltrohen dhe dominohen nga agjentë apo aktivistë të dërguar apo të rekrutuar nga Serbia. Së dyti, nuk ka asnjë mekanizëm të paraparë që qeveria e Kosovës të pezullojë ose shpërndajë AKS-në nëse liderët e saj shkelin kushtetutën përmes diskriminimit etnik, ndarjes ose konfliktit në nivel komunal.
Dhe së treti, edhe pa ndonjë qëllim të keq, AKS mund të gjenerojë përçarje dhe pakënaqësi ndërmjet komuniteteve etnike, veçanërisht aty ku pakica serbe është e favorizuar me institucione të veçanta dhe financim të shtuar qeveritar dhe të huaj. Mund të parashtrohen edhe skenarë të besueshëm ku autoritetet komunale me urdhër të Beogradit provokojnë konfrontime dhe pretendojnë se Prishtina nuk po i përmbush obligimet e saj. Manovra të tilla do të projektohen për të vonuar pafundësisht objektivin e SHBA/BE-së për njohjen ndërshtetërore.
Ndikimi i jashtëm i AKS-së në Kosovë mund të jetë edhe më shpërthyes – duke fuqizuar Beogradin që të ndërhyjë në politikën e fqinjëve të tij dhe duke stimuluar nismat separatiste në mbarë rajonin. Grupet etnike që përbëjnë shumicën në disa komuna në vende të tjera mund të kërkojnë status të veçantë ose të pretendojnë se po diskriminohen nga qeveria qendrore dhe për këtë arsye kanë nevojë për institucionet e tyre. Ata mund t’u bëjnë thirrje edhe aktorëve ndërkombëtarë për mbështetje, pasi në Kosovë do të ishte krijuar një precedent i ri për iniciativa të tilla.
Udhëheqësit shqiptarë do të argumentojnë se shoqata të ngjashme për komunitetet e tyre etnike duhet të krijohen në luginën e Preshevës në Serbi, në veriperëndim të Maqedonisë Veriore dhe në Malin e Zi jugor. Boshnjakët mund të kërkojnë marrëveshje të krahasueshme në rajonin e Sanxhakut të Serbisë dhe Malit të Zi. Hungarezët në Vojvodinë nuk ka gjasa të mbeten mënjanë, së bashku me grupet e tjera kombëtare në provincë. Popullsia serbe në Mal të Zi mund të kërkojë shoqata të dallueshme në pjesë të vendit ku ata formojnë shumicë, gjë që do të cenojë seriozisht pavarësinë e Malit të Zi. Dhe eksperimenti etnik ndërkomunal në Kosovë do të rikthehet negativisht në Bosnje-Hercegovinë duke i inkurajuar kroatët që të shtyjnë për një entitet të veçantë dhe duke inkurajuar objektivat separatiste të entitetit ekzistues serb.
Nëse Prishtina do të pranojë ndonjë asociacion komunal, atëherë duhet të miratohen së paku tri politika të njëkohshme për të ndihmuar në mbrojtjen e Kosovës nga destabiliteti. Së pari, Serbia duhet të ndërmarrë hapa konkretë në pranimin e pavarësisë së Kosovës edhe nëse nuk ka njohje të menjëhershme formale. Kjo mund të fillojë me amendamentet e Kushtetutës së Serbisë që nuk do ta përcaktojnë më Kosovën si territor serb dhe ndërprerjen e të gjitha përpjekjeve për të bllokuar njohjen ndërkombëtare të Kosovës dhe anëtarësimin në organizata shumëkombëshe.
Së dyti, procesi i anëtarësimit të Kosovës në NATO duhet të përshpejtohet ndjeshëm me një Plan Veprimi për Anëtarësim ose ndonjë marrëveshje të ngjashme që Prishtina të përmbushë kushtet për anëtarësim. Derisa kjo të arrihet, NATO duhet të shtojë forcën e saj në Kosovë për të treguar se do ta mbrojë shtetin dhe territorin e saj. Dhe së treti, përmbysja e Rusisë ndaj rajonit të Ballkanit Perëndimor duhet të luftohet në mënyrë gjithëpërfshirëse dhe sistematike në të gjitha fushat informative, ekonomike, të sigurisë, sociale, fetare dhe kulturore. Pa lëvizje të tilla vendimtare, fitili ballkanik do të digjet gjithnjë e më shpejt.
