Shumë analistë i krahasojnë sulmet e 7 tetorit ndaj Izraelit nga organizatat islamike palestineze Hamas dhe Xhihad me 11 shtatorin dhe Pearl Harbor. Në fakt, sulmet e fundit në Lindjen e Mesme janë më vdekjeprurëse se 11 shtatori. Më shumë se 1100 persona kanë humbur jetën nga të dyja palët. Përveç kësaj, faktori i befasisë është padyshim më i madh në krahasim me Pearl Harbor.
Casus belli
Megjithatë, si 11 shtatori ashtu edhe Pearl Harbor ishin përveç sulmeve të përgjakshme dhe casus belli që çuan në konflikte të ashpra historike. Kryeministri i Izraelit, Benjamin Netanyahu nuk e fshehu që në orët e para pas sulmit se vendi i tij po shkon drejt një “lufte të gjatë dhe rraskapitëse”. Sulmet ajrore që ai urdhëroi në Gaza kanë vrarë tashmë qindra palestinezë.
A do të sjellë edhe 7 tetori një ndezje më të gjerë në rajon? Më e rëndësishmja, a mund ta konsiderojë Izraeli me të drejtë veten se është i përfshirë në një konflikt në hije me Iranin? Kjo është pyetja urgjente që shtron realiteti i ri në Lindjen e Mesme.
Misioni i Iranit në Kombet e Bashkuara sqaroi të dielën se Teherani nuk ishte i përfshirë në sulmin në të cilin u vranë 700 izraelitë dhe dhjetëra të tjerë u rrëmbyen.
Megjithatë, Teherani ka mbajtur qartë një qëndrim në favor të grupeve agresore palestineze islamike Hamas dhe Xhihad. Në një deklaratë, misioni i Iranit në OKB thotë se “masat vendimtare të marra nga Palestina janë një mbrojtje krejtësisht legjitime kundër shtatë dekadave të pushtimit shtypës dhe krimeve të urryera të kryera nga regjimi i paligjshëm sionist”.
Në të njëjtën kohë, misioni i Iranit në OKB ia atribuoi “suksesin” e operacionit të Hamasit faktit se ai u befasua, gjë që shënon, siç theksoi, “dështim” të shërbimeve të sigurisë izraelite.
“Ata po përpiqen të justifikojnë dështimin e tyre dhe t’ia atribuojnë fuqisë së shërbimeve të inteligjencës dhe planifikimit operacional të Iranit” tha misioni i Iranit në OKB.
Në përgjigje të sulmeve të Hamasit, sulmet ajrore izraelite goditën komplekset e banesave, tunelet, një xhami dhe shtëpitë e zyrtarëve të Hamasit në Gaza, duke vrarë më shumë se 400 njerëz, duke përfshirë 20 fëmijë.
Turqia dhe Katari
Konflikti i fundit izraelito-palestinez i ka rrënjët në pushtimin e territoreve palestineze prej dekadash nga Izraeli, rrethimin e Rripit të Gazës dhe privimin e dinjitetit të miliona palestinezëve nën sundimin e tij, thekson analisti Aras Azizi në një artikull në The Atlantic.
Megjithatë, Irani është përfshirë në çështjen palestineze në atë masë sa që asnjë analizë e duhur e 7 tetorit nuk mund të bëhet pa rolin e tij.
Hamasi ka marrë disa herë para dhe mbështetje politike nga vende si Turqia dhe Katari.
Megjithatë, Turqia njëkohësisht mban marrëdhënie me Izraelin dhe Katarin, ka vepruar si ndërmjetës në të kaluarën dhe zyrtarisht mbështet një zgjidhje të marrëdhënieve midis dy shteteve.
Vetëm një shtet në botë, Irani, jo vetëm që i jep para Hamasit, por gjithashtu i siguron atij mbështetje të konsiderueshme ushtarake dhe politike. Ai është gjithashtu i vetmi shtet në botë që ende premton të luftojë Izraelin deri në shkatërrimin e tij përfundimtar.
Përveç mbështetjes materiale, Teherani i ofron Hamasit anëtarësimin në frontin anti-izraelit, i cili tani marshon forcat e tij në të gjithë rajonin.
“Boshti i Rezistencës”
Boshti i Rezistencës përfshin anëtarë të Houthis në Jemen, Hezbollah në Liban (djathtas në kufirin verior të Izraelit), si dhe milicitë irakiane dhe siriane, thekson Azizi.
Pajisja e këtyre forcave nga Teherani me teknologjinë e avancuar të raketave ka ndryshuar luftën në rajon. Korpusi i Gardës Revolucionare Islamik , milicia që tani mban pjesën më të madhe të fuqisë ekonomike dhe politike në Iran, koordinon të gjitha këto forca përmes një krahu të jashtëm operacionesh, Forca Quds, gjurma e së cilës tani është e dukshme në të gjithë rajonin, por edhe në vende si larg si Paraguai dhe Republika e Afrikës Qendrore.
Dizajni i 7 tetorit
A do të thotë e gjithë kjo se Irani ishte i përfshirë drejtpërdrejt në planifikimin e sulmeve të 7 tetorit? Një zyrtar i Shtëpisë së Bardhë arriti në përfundimin se është “shumë herët” për pretendime të tilla.
Megjithatë, zyrtarët e Hamasit dhe Hezbollahut pretendojnë se zyrtarë nga të ashtuquajturat forcat e Rezistencës së Boshtit dhanë “dritën jeshile” për sulmin në një takim në Bejrut të hënën e kaluar.
Operacionit i paraprinë përgatitjet shumëmujore. Hamasi nuk ka gjasa të ketë aftësinë për të befasuar Teheranin me një operacion të kësaj shkalle.
Ali Hashem, një korrespondent libanez për Al Jazeera, i specializuar në aleancat rajonale të forcave iraniane të sigurisë, komentoi se sulmet ishin “ndoshta një vendim i Boshtit”.
Regjimi iranian nuk e fshehu mbështetjen e tij për sulmet. Ai organizoi festime në Sheshin e Palestinës të Teheranit. Anëtarët e parlamentit brohoritën “vdekje Izraelit”.
Ali Akbar Velayati, një këshilltar i lartë i udhëheqësit suprem fetar të Iranit, Ali Khamenei dhe ish-ministri i Jashtëm për një kohë të gjatë i vendit, shprehu gjithashtu mbështetjen e tij, duke iu drejtuar udhëheqësve të Hamasit dhe Xhihadit Palestinez: “Ky operacion fitimtar do të lehtësojë dhe me siguri do të përshpejtojë kolapsin të regjimit sionist”.
Çfarë po ndryshon në Lindjen e Mesme?
Sulmet u quajtën befasi sepse, ndër të tjera, tendenca në Lindjen e Mesme për muaj të tërë dukej se ishte në favor të pajtimit diplomatik dhe normalizimit të marrëdhënieve.
Regjimi sirian u ripranua në Ligën Arabe – Turqia pati afrim me Arabinë Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Egjiptin – dhe Irani rivendosi lidhjet diplomatike me Arabinë Saudite.
Në fjalimin e tij vjetor mbi “Unitetin Islamik” këtë javë, me rastin e ditëlindjes së Profetit Muhamed, Khamenei shprehu mbështetjen e tij për këtë prirje pajtimi: “Nëse Irani dhe vende si Arabia Saudite, Egjipti dhe Jordania miratojnë një qëndrim të përbashkët për çështjet themelore, “Khamenei tha, “forcat shtypëse nuk do të jenë në gjendje të ndërhyjnë në punët e tyre të brendshme ose në politikën e jashtme”.
Tre vendet e përmendura nga Khamenei ishin të gjitha aleatë të SHBA- së që zakonisht nuk kanë marrëdhënie të mira me Iranin – Kajro nuk ka marrëdhënie diplomatike me Teheranin dhe marrëdhëniet midis Iranit dhe Jordanisë janë shumë të kufizuara. Të dy kanë mbajtur marrëdhënie me Izraelin për dekada, pasi ishin vendet e para arabe që njohën shtetin hebre.
Megjithatë, në të njëjtin fjalim, Khamenei e bëri absolutisht të qartë qëndrimin e Teheranit ndaj Izraelit. Udhëheqësi suprem pohoi se “regjimi sionist” është plot “urrejtje” ndaj të gjithë fqinjëve të tij dhe kërkon të dominojë rajonin “nga Nili deri në Eufrat”.
Ai më pas theksoi se “regjimi sionist është duke vdekur” dhe paralajmëroi vendet që kërkojnë të normalizojnë lidhjet me Izraelin se ata “gabojnë”.
Izraeli, tha ai, është “një kancer që do të shkulet dhe shkatërrohet nga populli i Palestinës dhe forcat e rezistencës në rajon”.
Menjëherë pas sulmit të 7 tetorit, liderët palestinezë, duke përfshirë Ismail Haniya të Hamasit dhe Ehsan Ataya të Xhihadit, u dërguan mesazhe vendeve arabe që kërkonin “normalizim” me Izraelin, duke i paralajmëruar që të ndryshonin qëndrimin e tyre.
Zemërimi dhe destabilizimi
Sulmet i atribuohen nga shumë zemërimit palestinez për shkak të provokimeve me muaj nga koalicioni nën Netanyahu, duke përfshirë sulmet në kompleksin e xhamisë Al-Aksa, vendi i tretë më i shenjtë i Islamit.
Por të tjerë theksojnë se Irani dhe forcat që ai mbështet kanë një qëllim strategjik afatgjatë: pengimin e një përpjekjeje të udhëhequr nga SHBA për të normalizuar marrëdhëniet midis Arabisë Saudite dhe Izraelit, një veprim që do të çimentonte pozicionin e Uashingtonit në Lindjen e Mesme — dhe do të privonte palestinezët nga sponsor i tyre i fundit i fuqishëm.
Qëllimi i Iranit është destabilizimi për ta bërë gati të pamundur për Arabinë Saudite arritjen e marrëveshjes. Izraeli, përkundrazi, kërkon të “tkurrë” ndikimin e konfliktit palestinez në nivel diplomatik, në mënyrë që gradualisht të bëhet i parëndësishëm.
Ndihma që derdhet në Gaza nëpërmjet Katarit është pjesë e kësaj strategjie.
Arabia Saudite dhe “flluska” që shpërtheu
Arabia Saudite, ekonomia e së cilës pritet të tkurret këtë vit, sipas Bankës Botërore për shkak të rënies së prodhimit të naftës, është e dëshpëruar për investime të huaja dhe kërkon një “nxitje” përmes dinamizmit teknologjik të Izraelit.
Për më tepër, tregtia e Emirateve të Bashkuara Arabe me Izraelin është dyfishuar në 2.56 miliardë dollarë në vitin 2022, pas nënshkrimit të një marrëveshjeje të tregtisë së lirë me vendin.
Por Riadi po kërkon njëkohësisht nga SHBA-ja garanci të reja sigurie, të ngjashme, nëse jo më të mira, se ato që i janë dhënë Bahreinit në shtator. Përveç kësaj, ai po kërkon akses në energjinë bërthamore, si dhe përparim në rifillimin e bisedimeve midis izraelitëve dhe palestinezëve.
Anthony Blinken, sekretari amerikan i shtetit, do të diskutonte të gjitha këto çështje me princin e kurorës Mohammed bin Salman në një turne rajonal javën e ardhshme.
Megjithatë, pas sulmit të 7 tetorit, Arabia Saudite është “pritëse” ndaj mesazheve kundër Izraelit. Deklarata e saj e Ministrisë së Jashtme pas sulmeve shmangu me kujdes dënimin e Hamasit dhe në vend të kësaj u kujtoi izraelitëve “paralajmërimet e përsëritura për rreziqet e shpërthimit të situatës si rezultat i pushtimit të vazhdueshëm dhe privimit të të drejtave legjitime të popullit palestinez dhe përsëritjes së sfidave sistematike”.
Riadi nuk ndryshoi anë, pasi historikisht lidershipi i tij dërgon të njëjtin mesazh: ai nuk ndryshon qëndrimin e tij ndaj Izraelit, për sa kohë që palestinezët mbeten pa shtetësi.
Kjo është edhe dilema e vërtetë për qeverinë izraelite. Dekada iluzionesh se ai mund të injoronte, menaxhonte ose thjesht harronte konfliktin e tij me fqinjët e tij palestinezë ishte një gabim “me kosto” të lartë.
Okupimi i Bregut Perëndimor kthehet sërish në plan të parë, duke penguar përpjekjet për përparimin diplomatik dhe ekonomik të vendit. Ishte një “flluskë” që do të plaste, siç kishin paralajmëruar shumë izraelitë në të kaluarën.
Regjimi iranian po armatos palestinezët, ndërsa nënshtrimi i tyre i vazhdueshëm është një plagë e ashpër që i ofron Teheranit një mundësi për të ndërmarrë veprime.
Diplomacia dhe “hakmarrja”
Ministri i Jashtëm i Arabisë Saudite ka biseduar me Blinken, përfaqësuesin e lartë të BE-së Josep Borrell dhe të gjithë homologët e tij të Gjirit. Shumë diplomatë e pranojnë privatisht se po paguajnë çmimin për të lejuar që kriza e Lindjes së Mesme të bjerë poshtë në axhendën e tyre.
Në afat të shkurtër, Turqia dhe Egjipti do të veprojnë si ndërmjetës, me Kajron që po përgatitet për zgjedhjet në dy muaj. Tani, qëllimi i Hamasit është ta bëjë Izraelin të mendojë dy herë për shkallën e hakmarrjes së tij.
Zëdhënësi i Hamasit, Abu Ubaydah tha se “numri i të burgosurve izraelitë është shumë herë më i lartë se ai që njoftoi Benjamin Netanyahu”, duke shtuar se “çfarëdo që të ndodhë me njerëzit e Rripit të Gazës do t’u ndodhë atyre”.
Hezbollahu gjithashtu i dërgoi një mesazh Izraelit përmes Egjiptit për pasojat e mundshme të një sulmi të gjithanshëm në Gaza.
SHBA, nga ana e saj, po i kërkon Izraelit të de-përshkallëzojë, të pezullojë ofensivën tokësore dhe të përqendrohet në masa të tilla si ndërprerja e energjisë elektrike në Gaza, për të detyruar Hamasin të negociojë.
Brenda Izraelit, ka gjithashtu zëra që bëjnë thirrje për qetësi, duke theksuar se nevojitet një qeveri uniteti për të lejuar Netanyahun t’i japë fund varësisë së tij katastrofike nga ekstremistët e djathtë të cilët e ndihmuan atë në pushtet.
“Realiteti imagjinar”
Në çdo rast, sulmet ndaj civilëve të pafajshëm nuk do t’i afrojnë palestinezët më afër arritjes së qëllimeve të tyre. Shtatë milionë izraelitë dhe shteti i Izraelit nuk do të tërhiqen.
Gjatë Intifadës së Dytë të viteve 2000-2005, vrasjet e civilëve izraelitë nga Hamasi dhe fraksionet e tjera palestineze shërbyen për të dobësuar kampin pro-paqes të Izraelit dhe për të krijuar terrenin për ngritjen e së djathtës ekstreme.
Po kështu, qytetarët e Iranit, shumë prej të cilëve kanë shprehur prej kohësh kundërshtimin ndaj obsesionit anti-izraelit të regjimit dhe protestojnë ndaj mbështetjes së tij për agresionin palestinez, nuk kanë interes as në konflikt me Izraelin.
Një rezervist i lartë në Forcat e Mbrojtjes të Izraelit, ndërsa ai nxitoi në frontin verior të shtunën, i tha Haaretz: “Ne jetuam në një realitet fantazi për vite me radhë. Ai po fliste për dështimet e inteligjencës izraelite, por një realitet po aq fantastik është se izraelitët mund të kenë jetë normale që miliona palestinezë nuk munden. Mund të shpresojmë vetëm se aktorët përgjegjës në rajon dhe më gjerë do të jenë në gjendje të arrijnë një armëpushim në ditët në vijim, para se zjarri të bëhet më i madh. Por, në terma afatgjatë, adresimi i agjendës vrastare të Teheranit do të kërkojë një zgjidhje të qëndrueshme për vetë konfliktin izraelito-palestinez”./ Reuters
