Kievi dhe Uashingtoni janë afër nënshkrimit të një marrëveshjeje mbi qasjen e SHBA-ve në depozitat minerale të Ukrainës, thotë një ministre ukrainase.
Olga Stefanishyna, zëvendëskryeministre për integrimin evropian dhe euroatlantik, tha në X se “negociatat kanë qenë shumë konstruktive, me pothuajse të gjitha detajet kryesore të finalizuara”.
Ajo shtoi se “ne jemi të përkushtuar ta përfundojmë këtë shpejt për të kaluar në nënshkrimin e saj”.
Zelensky përfshiu për herë të parë ofertën për një marrëveshje mbi mineralet në të ashtuquajturin “plan fitoreje” që ai i paraqiti Trump-it shtatorin e kaluar.
Ideja ishte t’i ofrohej atëherë kandidatit presidencial një arsye konkrete për të vazhduar mbështetjen e SHBA-ve për Ukrainën.
Të hënën, ish-kryeministri britanik Boris Johnson i tha BBC-së në Kiev se një marrëveshje e tillë ishte “fitore e madhe” sepse do të siguronte “një angazhim të Shteteve të Bashkuara nën Donald Trump për një Ukrainë të lirë, sovrane dhe të sigurt”.
Çfarë mineralesh ka Ukraina?
Kievi vlerëson se rreth 5% e “lëndëve të para kritike” në botë ndodhen në Ukrainë. Kjo përfshin rreth 19 milionë ton rezerva të provuara grafiti, që sipas agjencisë shtetërore të Gjeologjisë Ukrainase e bëjnë vendin “një nga pesë furnizuesit kryesorë” të këtij minerali.
Grafiti përdoret për të prodhuar bateri për automjetet elektrike.
Ukraina gjithashtu ka një të tretën e të gjitha depozitave të litiumit në Evropë, komponenti kyç në bateritë aktuale. Përpara pushtimit rus, pjesa e Ukrainës në prodhimin global të titanit, një metal i lehtë që përdoret në ndërtimin e gjithçkaje, nga avionët deri te termocentralet, ishte 7%.
Për më tepër, Ukraina ka depozita të rëndësishme të metaleve të rralla. Këto janë një grup prej 17 elementësh që përdoren për të prodhuar armë, turbina me erë, pajisje elektronike dhe produkte të tjera thelbësore për botën moderne.
Megjithatë, disa prej këtyre depozitave minerale janë pushtuar nga Rusia. Sipas Yulia Svyrydenko, ministre e Ekonomisë e Ukrainës, burime me vlerë 350 miliardë dollarë ndodhen aktualisht në territoret e pushtuara.
Në vitin 2022, SecDev, një konsulencë për rreziqet gjeopolitike me bazë në Kanada, kreu një vlerësim, i cili konstatoi se Rusia kishte pushtuar 63% të minierave të qymyrit të Ukrainës dhe gjysmën e depozitave të saj të manganit, ceziumit, tantalumit dhe metaleve të rralla.
Dr. Robert Muggah, drejtues i SecDev, thotë se këto minerale shtojnë një “dimension strategjik dhe ekonomik” në agresionin e vazhdueshëm të Rusisë. Duke i pushtuar ato, sipas tij, Moska i mohon Ukrainës të ardhurat, zgjeron bazën e saj të burimeve dhe ndikon në zinxhirët globalë të furnizimit.
Pse i dëshiron SHBA këto minerale?
Mineralet kritike “janë themeli i ekonomisë së shekullit të 21-të,” shpjegon Dr. Muggah. Ato janë thelbësore për energjinë e rinovueshme, aplikimet ushtarake dhe infrastrukturën industriale. Gjithashtu, luajnë “një rol strategjik në rritje në gjeopolitikë dhe gjeoekonomi”.
Për më tepër, SHBA dëshiron një marrëveshje për burimet minerale të Ukrainës sepse synon të zvogëlojë varësinë nga Kina, e cila kontrollon 75% të depozitave të metaleve të rralla në botë, sipas Geological Investment Group.
Në dhjetor, Kina ndaloi eksportin e disa metaleve të rralla drejt SHBA-së, pasi më parë kishte kufizuar eksportet minerale drejt saj vitin e kaluar.
Të hënën, përpara një vizite me Presidentin francez Emmanuel Macron, Këshilltari i Sigurisë Kombëtare të Shtëpisë së Bardhë, Mike Waltz, i tha medias amerikane NewsNation se marrëveshja kishte të bënte me “rritjen ekonomike dhe lidhjen e SHBA-së dhe Ukrainës për të ardhmen”.
Çfarë dimë deri tani për negociatat?
Përpara deklaratës së Stefanishynës se një marrëveshje ishte afër, dukej se kishte disa pika të vështira në negociata.
Të mërkurën e kaluar, Zelensky refuzoi kërkesën e SHBA-së për 50% të metaleve të rralla të Ukrainës, kërkesë që Trump tha se do të pasqyronte ndihmën që SHBA kishte dhënë për Ukrainën gjatë luftës me Rusinë.
“Unë nuk mund ta shes shtetin tonë,” tha ai.
Përmbajtja e një drafti të dytë të marrëveshjes të dielën dukej edhe më e ashpër se dokumenti i parë.
Në vend të ndarjes 50/50 të të ardhurave, drafti i rishikuar sugjeronte se SHBA donte kontroll të plotë, tha Zelensky për gazetarët në një konferencë për shtyp të dielën.
Gjithashtu, Zelensky kërkon që çdo marrëveshje të përfshijë garanci sigurie.
Të hënën, ish-kryeministri britanik Boris Johnson e quajti marrëveshjen për qasjen e SHBA-së në mineralet e Ukrainës “fitore e madhe”.
Ai hodhi poshtë sugjerimet se marrëveshja ishte një “shfrytëzim” dhe tha: “Ajo që ukrainasit fitojnë nga kjo është një angazhim i Shteteve të Bashkuara nën Donald Trump për një Ukrainë të lirë, sovrane dhe të sigurt”.
Disa komentatorë e kanë përshkruar ofertën e SHBA-së si “koloniale“, por Kievi është i interesuar për eksplorimin e përbashkët të burimeve të tij.
Zhvillimi i këtyre burimeve minerale është jashtëzakonisht i vështirë dhe i kushtueshëm, thotë Iryna Suprun, drejtuese ekzekutive e Geological Investment Group, një firmë këshilluese për minierat me bazë në Ukrainë. Ajo argumenton se nëse Ukraina arrin të tërheqë investitorë amerikanë për zhvillimin e burimeve të saj natyrore, kjo do të jetë shumë e dobishme për ekonominë e vendit.
“Ne do të marrim teknologji, të cilat industrisë sonë minerare i mungon shumë,” shpjegon znj. Suprun. “Do të marrim kapital. Kjo do të thotë më shumë vende pune, pagesa taksash. Ne do të përfitojmë të ardhura nga zhvillimi i depozitave minerale.” /BBC
