Duke dëgjuar diplomatin më të lartë të Evropës, Josep Borrell, në inaugurimin e Akademisë së re Diplomatike Evropiane në Bruges, Belgjikë, të enjten e kaluar, mbeta i shtangur dhe i zemëruar, ndërsa ai e krahasoi Evropën me një kopsht dhe botën me një xhungël, një xhungël kafshërore dhe e frikshme.
Shakaja e tij nuk do të kishte merituar shumë komente nëse nuk do të ishte për pandjeshmërinë dhe racizmin e saj jo diplomatik. Ishte dritë shkurtër në mençuri dhe i gjatë në klishe dhe kontradikta. Ishte i strukturuar keq dhe i transmetuar po aq.
E megjithatë, për një përfaqësues të lartë të Bashkimit Evropian për Çështjet e Jashtme dhe Politikën e Sigurisë, ky ishte një nivel i ri i ulët. Pikërisht kur dikush mendoi se politika evropiane nuk mund të bëhej më keq, Borrell tha “të vërtetën” e tij. Në vetëkënaqësinë e tij paternaliste, ai në mënyrë efektive helmoi mendjet e reja të diplomatëve të ardhshëm të Evropës me kotësi të plotë, mendjemadhësi dhe supremacizëm.
Por së pari, seksizmi i rastësishëm. Ai filloi duke komplimentuar “Federikën” – paraardhësen e tij dhe drejtoreshën e akademisë Federica Mogherini – për pamjen e saj rinore me galantizmin e një demi katalanas.
Sipas modës Trumpiane, diplomati më pas e mati me shpejtësi botën sikur të ishte një leckë e kuqe që duhet përballur kokë më kokë, duke u kërkuar shpirtrave të rinj në audiencën e tij që të ruheshin nga rreziqet e afërta me të cilat përballet Evropa nga të gjitha anët. Ai theksoi se “Evropa është një kopsht”, por “shumica e pjesës tjetër të botës është një xhungël dhe xhungla mund të pushtojë kopshtin”.
Kopshti i vogël, vazhdoi ai me mësimin e tij, nuk mbrohet dot duke ndërtuar një mur. Pse? “Sepse xhungla ka një kapacitet të fortë rritjeje dhe muri nuk do të jetë kurrë mjaftueshëm i lartë për të mbrojtur kopshtin”.
Pra, cila është zgjidhja? Dhe këtu erdhi rreshti i forcës: “Kopshtarët duhet të shkojnë në xhungël. Evropianët duhet të jenë shumë më të angazhuar me pjesën tjetër të botës. Përndryshe, pjesa tjetër e botës do të na pushtojë, me mënyra dhe mjete të ndryshme”.
Mund të vazhdoj pa reshtur, duke cituar më shumë nga kjo metaforë fëminore dhe krejtësisht e frikshme, por supozoj se tashmë e keni të qartë pamjen. Përfundimi është ky: Evropa e mrekullueshme e prosperuar dhe e lirë është një përjashtim në botën tonë të mbrapshtë dhe ajo nuk do të mbijetojë për kohë të gjatë nëse “kopshtarët” e saj nuk shkojnë atje në xhungël dhe ndihmojnë në qytetërimin e botës.
E gjithë përulja e tij për kopshtarët më kujtoi “Kopshtari i vazhdueshëm”, një libër dhe film i John le Carre-së i frymëzuar nga ngjarje të jetës reale rreth një firme farmaceutike që testoi një ilaç të ri te vendasit e varfër në Afrikë, duke vrarë ose gjymtuar shumë prej tyre.
Në jetën reale, angazhimi evropian me Afrikën dhe botën ka shkuar shumë përtej testimit farmaceutik në një bollëk të tërë plaçkitjesh nga kolonializmi, skllavëria dhe gjenocidi deri te luftërat në hije dhe vjedhjet e burimeve natyrore.
Por kujtimet evropiane mund të jenë ndonjëherë të shkurtra dhe selektive – edhe kur bëhet fjalë për historinë e tyre. Nëse vërtet Evropa është një kopsht, është një kopsht që është punuar mbi një varrezë në të gjithë kontinentin. Borrell nuk duhej të harronte shekujt e luftërave fetare, nacionaliste dhe perandorake, duke përfshirë dy luftërat botërore dhe shumë luftëra civile – si lufta civile spanjolle dhe diktatura e saj e përgjakshme 36-vjeçare që përfundoi vetëm në 1975 dhe me të cilën diplomati katalanas duhet të ketë familjaritet.
Kjo nuk do të thotë se nuk ka asgjë për të festuar. Evropa ka ecur shumë mirë që nga Lufta e Dytë Botërore përsa i përket unitetit, sigurisë dhe prosperitetit, por vetëm pasi mundi racizmin dhe fashizmin.
Gjithësesi rritja dhe përhapja e politikës neofashiste dhe të së djathtës ekstreme në të gjithë kontinentin, dhe fitoret e saj elektorale në vende të rëndësishme si Italia, janë arsye për kujdes, jo mendjemadhësi. Por përsëri, nëse toni racist i Borrellit – gjoja socialist – është diçka për t’u ndjekur, çfarë ndryshimi ka nëse Evropa udhëhiqet nga e majta apo e djathta?
Borrell gaboi dhe diku tjetër, kur pohoi, në të njëjtin fjalim, se Evropa është bërë më e fortë dhe më e pavarur nga Shtetet e Bashkuara që nga pushtimi rus i Ukrainës.
Përkundrazi, ka ndodhur e kundërta. Një BE më e dobët, më e ftohtë dhe më e prekshme është bërë më e nënshtruar ndaj Uashingtonit.
Megjithatë, diplomati i vetëkënaqur tingëllonte veçanërisht iluziv në lidhje me implikimet e luftës, kur ajo po vazhdon. Ndërsa presidenti rus Vladimir Putin ka paralajmëruar një luftë më të madhe dhe në të njëjtën kohë ka shprehur gatishmërinë për diplomaci, Borrell zgjodhi të hedhë poshtë çdo zgjidhje diplomatike për momentin. Në vend të kësaj, ai kërcënoi se ushtria ruse do të “asgjësohej” nëse Moska do të përdorte armë bërthamore në Ukrainë, pa asnjë mendim se çfarë mund të thotë kjo për mbijetesën e Evropës.
Ashtu si zhurma e tij raciste, ky përshkallëzim i pamatur ishte një gjuhë krejtësisht e papërshtatshme për të përdorur nga krye diplomati evropian ndërsa fliste me ata që aspirojnë t’i bashkohen profesionit të tij, ose me këdo tjetër për këtë çështje.
Dhe për t’i dhënë fund bisedës së tij të madhe frymëzuese, motivuese me një mençuri përfundimtare, Borrell u tha diplomatëve të mundshëm që të ngrenë kokën lart dhe të jenë kopshtarë të mirë jo vetëm të Evropës, por të “xhunglës”, duke i uruar atyre safari të lumtura diplomatike.
Mënjanë shakatë, diskursi racist i Borrellit është tmerrësisht i rrezikshëm në gjendjen aktuale të çështjeve ndërkombëtare. Duhet të dënohet para së gjithash në Evropë. Evropa meriton përfaqësues më të mirë. Bota meriton më mirë nga Evropa.
Të gjithë ne korrim atë që mbjellim.
