Në përfytyrimin tim ka vend të interpretohet sikundër duhet teza e Sami Frashërit se gjuha është shenja më e parë e dallimit të kombeve. Sikurse ka argumentuar strukturalizmi i Michel Foucault, materialiteti, pra gjuha si element material, përbën vetëm përmbajtjen e kësaj shprehjeje logjike. Por materialiteti nuk mjafton për ekzistencën e saj.
Që kjo shprehje të formulohej duhej që ajo të merrte formën e një gjykimi, të komunikohet, të pranohet nga të tjerët, si edhe të krijohet ndërgjegjja refleksive mbi të.
Kur themi se gjuha është shenja më e parë dalluese e kombeve kjo nuk do të thotë, në kuptimin tim, se vetëm materialiteti i gjuhës përcakton identitetin shpirtëror të atyre që e flasin atë.
Sepse vetë kjo shprehje : “Gjuha është shënja e parë dalluese e kombeve!” përmban veç
– materialitetit lëndor, sikurse do ta shkruante Foucault,
– edhe artikulimin e vet logjik dhe gjuhësor (enonciabilitetin),
– fuqinë për t’u komunikuar kuptueshëm te të tjerët (komunikabilitetin),
– pranueshmërinë e saj prej të gjithë anëtarëve të kombit (acceptabilitetin),
– marrjen e ndërgjegjes të brendshme për kuptimin e saj (autorefleksivitetin).
Pra, shprehja se “gjuha është shenja më e parë dalluese e kombeve”, që të jetë gjithë-bashkuese duhet të pranohet në parim nga individët e bashkësisë që e njohin veten në të. Në këtë mënyrë është vullneti për të pranuar të njëjtat vlera përbashkuese që bëhet identiteti shtet-formues dhe kombëtar i një njësie demografike të caktuar.
Gjuha e përbashkët nuk është medoemos element dallues i çdo kombi. Varet se çfarë kuptohet me komb. Ka kombe që e konsiderojnë veten të tillë jo nga tiparet sociolinguistike të përbashkëta, por nga aktet e përbashkëta politike, pra te fakti se kanë shtet të përbashkët.
Nuk ka përse automatikisht nëpërmjet një interpretimi të ngurtë të pranojmë të përdoret teza e Sami Frashërit në mbështetje të një stalinizmi që konsideron se gjuha është një nga elementët e domosdoshëm dallues të identitetit kombëtar.
Kombet mund të barazojnë identitetin e tyre në rradhë të parë nga fakti se kanë vullnetin për të ndarë të njëjtat vlera themelore të përbashkëta, ose sikundër shkruante Maks Weber, një nga themeluesit e sociologjisë moderne, vullnetin për të jetuar sëbashku në të njëjtin shtet.
Vetëm gjuha e përbashkët, pa vullnetin për të jetuar sëbashku, nuk mjafton për t’i mbajtur sëbashku anëtarët e të njëjtit komb. Nëse kombi nuk e ka vullnetin për të jetuar sëbashku, gjuha nuk e pengon dot shpërbërjen e tij, emigracionin e fortë, ndarjen në shtete të veçanta, etj.
