Rrjetet kriminale janë përdoruesit kryesorë të paligjshëm të porteve në Ballkan për trafikun e kokainës, amfetaminës dhe heroinës. Trajtimi i tyre kërkon bashkëpunim më të madh ndërkombëtar policor.
Roterdam, Antwerp, Hamburg…Këto janë portet që zakonisht na vijnë ndërmend kur bëhet fjalë për tregtinë e drogave të paligjshme. Kohët e fundit, megjithatë, portet e Ballkanit kanë tërhequr gjithashtu trafikantë.
Që nga viti 2018, autoritetet kanë sekuestruar të paktën shtatë tonë kokainë, gjashtë tonë amfetaminë dhe tre tonë heroinë në portet e Ballkanit. Vetëm kokaina përfaqëson një fitim të mundshëm prej 140 milionë eurosh. Dhe nuk është vetëm droga: më shumë se dy miliardë cigare kontrabandohen çdo vit përmes portit malazez të Tivarit, duke i grabitur shteteve 300 milionë euro taksa të papaguara.
Por cilët janë aktorët kriminalë që qëndrojnë pas një trafikimi të tillë të paligjshëm, objektivi i një të tretës së operacioneve të përbashkëta që përfshijnë Europolin midis 2018 dhe 2021?
Ato ndahen në katër grupe: Grupet e stilit mafioz njihen me emër, kanë një udhëheqje të përcaktuar, ushtrojnë kontroll territorial dhe kanë një anëtarësim të identifikueshëm; rrjetet kriminale janë rrjete të bashkëpunëtorëve kriminalë të përfshirë në aktivitete të paligjshme pa kontroll të caktuar territorial; grupet e ngulitura nga shteti kanë lidhje me aparatin qeveritar; Aktorët e huaj janë lojtarë kriminalë shtetërorë dhe jo shtetërorë që veprojnë jashtë vendit të tyre.
Duke aplikuar klasifikimin për nëntë portet në Ballkan [shih më poshtë], rrjetet kriminale kryesojnë me një prani në pesë nga nëntë: Koper në Slloveni, Rijeka dhe Ploce në Kroaci, Varna në Bullgari dhe Konstancë në Rumani. Grupet e stilit mafioz janë aktive në Tivar dhe në Durrës të Shqipërisë. Aktorët e huaj janë të zënë në portet greke në Athinë dhe Selanik. Grupet e ngulitura nga shteti mund të shihen vetëm në Bar dhe merren me kontrabandën e cigareve në raport me drogën.
Në portet sllovene dhe kroate funksionojnë celula të vogla kriminelësh, atë që Europol dhe media e kanë etiketuar karteli ballkanik. Klanet më të njohura janë Kavaci dhe Skaljari nga Mali i Zi, që të dyja janë të lidhura thellë me krimin e organizuar serb dhe që kanë qenë në luftë me njëri-tjetrin që nga viti 2015, duke lënë më shumë se 60 të vdekur.
Karteli ballkanik gëzon një avantazh të rëndësishëm – boshnjakët, kroatët, malazezët, serbët dhe sllovenët nuk kanë nevojë për një përkthyes për të bashkëpunuar. Barrierat kulturore janë të papërfillshme.
Sllovenia, për shembull, është vendi ku kriminelët nga Ballkani fshihen, planifikojnë aktivitete dhe kryejnë biznes të paligjshëm. Celula sllovene e klanit Kavac lëviz kryesisht kanabis dhe kokainë në Slloveni nga Holanda dhe Spanja, duke ruajtur dërgesat në malin Gorenjska përpara se t’i dërgojë në Austri, Gjermani dhe Itali. Grupi akuzohet gjithashtu për blerjen e armëve të zjarrit në Sllovaki për t’ua shitur kriminelëve në Holandë, Serbi dhe Slloveni.
Forcimi i bashkëpunimit policor rajonal
Për trafikun e kokainës mendohet se janë rreth 20 celula kriminale të etnive të ndryshme nga rajoni që mund të mobilizohen në varësi të rrugës dhe portit të përdorur.
Ata janë aktivë edhe jashtë Ballkanit – në Itali, Spanjë, Holandë dhe Austri, për shembull, për sa i përket Evropës. Dhe kohët e fundit ata filluan të përdorin portet në Ballkan, ndoshta për shkak të pozitës së tyre më të dobët në portet e Evropës Perëndimore.
Katër aktorë kriminalë qëndrojnë pas aktiviteteve të kontrabandës së cigareve dhe trafikut të drogës përmes portit të Barit, duke vepruar veçmas. Klanet Grand dhe Mojkovac të ngulitura nga shteti kontrabandojnë cigare, ndërsa klanet e stilit mafioz Kavac dhe Skaljari merren me kokainë.
Meqenëse nuk ka asnjë rast të zbatimit të ligjit të provuar nga gjykata, historitë për organizatat kriminale malazeze shpesh janë anekdotike. Megjithatë, kohët e fundit janë arrestuar një numër i konsiderueshëm prokurorësh, inspektorësh dhe gjyqtarësh.
Klani i Kavacit dhe Skaljarit dikur ishin në të njëjtën anë, me atë të Kotorrit. Por ata u përplasën për shkak të kokainës në 2012 dhe 2014. Një ndarje e ngjashme ndodhi në Shqipërinë fqinje një dekadë më parë me bandën e Durrësit, e cila menaxhonte trafikun e heroinës përmes portit të Durrësit midis 1994 dhe 2002. Lufta në terren midis 1999 dhe 2002 mori 20 jetë. Një nga fraksionet, klani Lul Berisha, është ende aktiv sot në portin e Durrësit.
Grupet kriminale lokale në portet rumune dhe bullgare të Konstancës dhe Varnës bashkohen me zyrtarë të korruptuar doganorë, punonjës doku, shoferë kamionësh dhe pronarë biznesesh.
Në këto porte janë aktivë edhe aktorë të huaj – serbët në Konstancë dhe turqit në Varna. Në mars 2021, për shembull, gjykatat rumune dënuan dy shtetas serbë me më shumë se nëntë muaj burg. Ata ishin pjesë e një grupi kriminal ndërkombëtar të përbërë nga individë nga Serbia, Spanja dhe Rumania. Pasi blenë kokainë në Amerikën Latine, ata kërkuan ta transportonin atë përmes Rumanisë dhe Ballkanit për ta shitur në tregun e Evropës Perëndimore.
Aktorët e huaj janë dominues në Greqi, ku shqiptarët bashkëpunojnë me aktorë apo individë kriminalë nga Bullgaria, Maqedonia e Veriut dhe Turqia. Në janar të vitit 2021, autoritetet në Selanik arrestuan tre shtetas të Shqipërisë, Kroacisë dhe Greqisë me mbi 300 kg kokainë të pastër të fshehur në një furgon.
Një çështje e rëndësishme është nëse aktorët kriminalë ballkanikë janë të bashkuar në kartel.
Pa dyshim, organizatat kriminale nga Ballkani bashkëpunojnë dhe kontrabandojnë sasi të mëdha droge nga Amerika e Jugut apo Azia në Evropë, Australi dhe Azi. Megjithatë, ekzistenca e një karteli të bashkuar ballkanik është e diskutueshme.
Ato nuk mbulojnë të gjithë spektrin e biznesit të drogës – nga prodhimi te transporti, shpërndarja dhe pastrimi i parave. Grupet ballkanike janë më shumë një përzierje e organizatave kriminale me bazë etnike të nxitura nga fitimi për të krijuar rrjete kriminale.
Pra, çfarë duhet të bëhet me rrjetet kriminale nga Ballkani në një skenar ku më shumë kokainë arrin në një shtet anëtar të Bashkimit Evropian nëpërmjet Ballkanit?
Kërkohet bashkëpunimi ndërkombëtar policor për të penguar kriminelët nga Ballkani që veprojnë brenda dhe jashtë rajonit, duke përdorur dhe përmirësuar kanalet ekzistuese të ofruara nga Qendra për Zbatimin e Ligjit të Evropës Juglindore me qendër në Bukuresht dhe Këshilli Rajonal i Bashkëpunimit në Sarajevë.
Çështjet e pazgjidhura dypalëshe dhe dallimet politike nuk duhet të lejohen të pengojnë bashkëpunimin policor në Ballkan.
* Autori, Sasa Djordjevic është Koordinator në terren në Iniciativën Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional dhe Ph.D. kandidat në Fakultetin e Drejtësisë Penale dhe Sigurisë në Slloveni.
- Mendimet e shprehura janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e BIRN.
